Video

Bản trích

Bạn không phải là một con người, bạn là một hành tinh,

được tạo thành từ khoảng 40 nghìn tỷ tế bào.

Số lượng đó nhiều tới nỗi nếu tế bào của bạn có kích thước như con người,

bạn sẽ lớn bằng 20 ngọn núi Everest.

Đối với những sinh vật bé nhỏ của bạn,

điều này khiến cơ thể bạn trở thành một hệ sinh thái,

giàu tài nguyên và hơi ấm và không gian.

Một nơi hoàn hảo để chuyển đến và lập gia đình.

Trong khi một vài trong số những vị khách này được chào đón, phần lớn thì không.

Hệ thống miễn dịch của bạn là vệ binh của hành tinh này,

là lực lượng có nhiệm vụ bảo vệ bạn trước nguy cơ xâm lược thường trực.

Không may là, kẻ thù của bạn trong thế giới nhỏ bé này có một lợi thế rất lớn.

Hãy cân nhắc đến những nỗ lực để tạo ra một bản sao của chính bạn

và hàng nghìn tỷ tế bào của bạn, trước tiên bạn cần tìm một người

thấy bạn dễ thương, hẹn hò với nhau và thấy khó xử

và nếu mọi thứ suôn sẻ trong một “điệu múa phức tạp”,

hai tế bào của bạn hợp nhất với nhau.

Sau đó bạn cần phải đợi hàng tháng trời

trong khi tế bào ấy nhân lên và nhân lên

cho đến khi một sinh linh bé bỏng chào đời.

Ngay cả khi đó, bạn mới chỉ có một bản sao nhỏ

và cần thêm nhiều năm để trở nên hữu ích.

Một con vi khuẩn bao gồm một tế bào.

Nó có thể tự tạo ra một bản sao hoàn chỉnh trong khoảng nửa tiếng.

Một con vi rút có thể biến thành hàng trăm trong vài giờ,

và hàng tỷ trong vài ngày.

Kẻ thù của bạn nhân lên nhanh hơn rất nhiều so với bạn.

Tệ hơn nữa, đối với vi khuẩn và vi rút,

cơ thể bạn là một hệ sinh thái thù địch, áp dụng áp lực chọn lọc.

Bởi lẽ chúng trải qua rất nhiều thế hệ trong khoảng thời gian rất ngắn như thế,

cuối cùng thì, chỉ dựa vào may mắn, sẽ có một cá thể

đột biến và thích nghi đúng cách để chống lại sự phòng thủ của bạn

và sau đó lại sinh sôi nhanh chóng mặt.

Nói cách khác, bạn đang phải đối mặt với vô số loại kẻ thù khác nhau

và bạn quá chậm để theo kịp sự tiến hóa của chúng.

Điều này thật tệ.

May mắn là hệ thống miễn dịch của bạn là thứ tuyệt vời nhất từng có.

Hệ thống sinh học phức tạp thứ hai từng được biết đến, sau bộ não con người,

và tinh vi đến mức chúng ta vẫn chưa khám phá ra tất cả các bí mật của nó.

Vì nó quá phức tạp,

chúng tôi phải đơn giản hóa và tập trung vào từng thứ một.

Nếu bạn muốn toàn bộ câu chuyện thì hãy đợi thông báo ở cuối video nhé.

Ok, vậy tại sao tất cả chúng ta lại không bị giết bởi một loại vi khuẩn hay vi rút mới?

Nói tóm gọn lại, bạn thực ra có hai hệ miễn dịch:

hệ miễn dịch bẩm sinh và hệ miễn dịch đặc hiệu.

Hệ miễn dịch bẩm sinh đã sẵn sàng khi bạn vừa chào đời.

Nó chủ yếu bao gồm những chiến sĩ phòng vệ,

chúng tôi đã giới thiệu họ ở video chủ đề hệ miễn dịch trước.

Hệ miễn dịch đặc hiệu mang theo hai loại tế bào:

tế bào T và tế bào B - những siêu vũ khí của bạn,

rất hiệu quả và chết chóc đối với kẻ thù.

Những loại tế bào này rất phức tạp để sản xuất,

và mất nhiều thời gian để triển khai

nhưng khi chúng đã sẵn sàng, chúng có công lực rất lớn.

Điều khiến hệ miễn dịch đặc hiệu của bạn lại mạnh mẽ như vậy

là vì nó có thư viện lớn nhất vũ trụ.

Nó có câu trả lời cho mọi thứ.

bạn có ít nhất một trong những siêu tế bào này bên trong bạn

để chống lại Cái Chết Đen, coronavirus

và loài vi khuẩn chết người đầu tiên xuất hiện

trong một thành phố trên Sao Hỏa trong 100 năm nữa.

Điều này giúp bạn có thể chống lại

sự biến đổi nhanh chóng mặt của vi khuẩn và vi rút.

Tại sao điều này lại có thể?

Để hiểu rõ những gì đang diễn ra, chúng ta phải lùi lại một bước.

Mọi sinh vật sống trên Trái Đất đều được cấu thành từ

các bộ phận cơ bản giống nhau, chủ yếu là protein.

Protein là những khối xây dựng của sự sống

và có thể có hàng tỷ hình dạng khác nhau,

bạn có thể tưởng tượng chúng như những mảnh ghép 3D.

Có hàng tỉ mảnh ghép khác nhau mà kẻ thù của bạn

có thể sử dụng để cấu tạo cơ thể của chúng.

Tại sao điều này lại quan trọng?

Bởi vì protein, theo một cách nói, chính là “ngôn ngữ” của thế giới vi mô.

Tế bào không có mắt hoặc tai, vì vậy để phân biệt bạn bè và kẻ thù,

tế bào phải chạm và nhận ra

nếu protein của chúng là một phần của bạn hay là của kẻ thù.

Để nhận dạng, tế bào của bạn có

vô số thiết bị nhỏ được gọi là thụ thể

có thể kết nối với một miếng ghép protein cụ thể.

Vậy tế bào của bạn có những mảnh ghép nhỏ ở bên ngoài

có thể ghép với hoặc nhận ra các mảnh ghép protein khác.

Khi một tế bào kết nối với một protein

và nhận ra nó là kẻ thù, nó biết rằng nó phải tấn công.

Chỉ khi nào các tế bào của bạn có thể phân biệt được bạn hay thù

thì hệ miễn dịch của bạn mới có thể chống lại kẻ xâm lược được.

Nhưng vì có đến hàng tỷ mảnh ghép protein,

điều này có nghĩa là có hàng tỷ mảnh ghép có thể là kẻ thù.

Đây cũng là một trong những lý do

chúng ta vẫn phải đối phó với những căn bệnh như cúm mùa hằng năm,

vi rút cúm biến đổi rất nhanh

và vì vậy các protein tạo nên vỏ của nó liên tục thay đổi một chút.

Những anh lính thuộc hệ miễn dịch bẩm sinh của bạn

đã ghi nhớ một số lượng lớn các mảnh ghép

cho các vi khuẩn và vi rút thông thường,

đó là lý do tại sao họ là những vũ khí đa năng của bạn.

Nhưng họ không hiệu quả trước hàng tỷ đột biến và sự thích nghi

mà kẻ thù của bạn có thể phát triển.

Do vậy lý do bạn vẫn còn sống

là hệ miễn dịch đặc hiệu của bạn có thể nhận ra

giữa 1 tỷ và 10 tỷ mảnh ghép protein của kẻ thù khác nhau,

đủ để chuẩn bị cho mọi kẻ thù.

Nhưng làm thế nào điều này lại có thể?

Làm thế nào mà hệ miễn dịch của bạn lại có thể có nhiều loại thụ cảm

để chuẩn bị cho mọi mảnh ghép protein có thể có đến vậy?

Thì, các tế bào của hệ miễn dịch đặc hiệu của bạn ăn gian một chút:

trộn lẫn và lắp ghép mã gen của chính chúng

để tạo ra vô số các loại thụ thể.

Để nói chi tiết trong video này thì rất phức tạp, nhưng nói đơn giản,

các tế bào hệ miễn dịch đặc hiệu của bạn có quyền được

lấy một phần gen nhỏ từ hệ gen của chúng

và trộn nó theo một cách ngẫu nhiên

để tạo ra hàng tỷ thụ thể khác nhau.

Một cách hay để giải thích điều này là hãy tưởng tượng

một đội quân đầu bếp với mỗi người trong số họ

muốn một công thức đặc biệt của riêng mình.

Họ có 100 loại nguyên liệu khác nhau để lựa chọn.

Mỗi nguyên liệu ứng với một đoạn mã di truyền trong phép ẩn dụ này.

Vậy mỗi đầu bếp lấy một vài nguyên liệu ngẫu nhiên

và ngẫu nhiên trộn chúng lại với nhau.

Có thể là cà chua, thịt gà, gạo và nửa củ hành tây làm món khai vị;

kẹo dẻo, tiêu, dâu tây và một phần tư quả chuối làm món tráng miệng.

Hay là dưa chuột, thịt bò, khoai tây và hai củ cà rốt;

việt quất, sô cô la và kem với một nhúm quế.

Chỉ cần biến đổi chút xíu và với chỉ 100 nguyên liệu,

có đến hàng tỷ các công thức khác nhau.

Tương tự như vậy, chỉ với một tập hợp nhỏ các đoạn gen,

tế bào của bạn có thể tạo ra hàng tỷ thụ thể.

Những chi tiết của vấn đề này thú vị tới nỗi

nên có hẳn một video nói về chúng

hay là hẳn một chương trong một cuốn sách.

Dẫu sao thì, bằng cách trộn lẫn các mảnh gen,

bạn có thể có đến 10 tỷ cách kết hợp khác nhau.

Cuối cùng, bạn nhận được hàng tỷ tế bào miễn dịch

và mỗi tế bào trong số chúng có một thụ thể độc nhất vô nhị,

chính là món ăn từ phép ẩn dụ của chúng ta,

có thể nhận ra một mảnh ghép protein cụ thể.

Tổng cộng, bạn sẽ có ít nhất một tế bào

cho một kẻ thù có thể tồn tại.

Nhưng giờ chúng ta lại gặp phải một vấn đề khá nguy hiểm:

Nếu hệ miễn dịch đặc hiệu của bạn có thể tạo ra

thứ vũ khí có thể tấn công mọi mảnh ghép protein có thể có,

chẳng lẽ nó cũng có thể tạo ra một số

có thể tấn công tế bào của chính bạn sao?

Đúng vậy đấy, chuyện này xảy ra suốt.

Điều này gây nguy hại tới sự sống còn của bạn tới nỗi

bạn có cả một cơ quan chỉ để ngăn chặn điều này xảy ra:

TUYẾN ỨC - TRƯỜNG ĐẠI HỌC CHẾT CHÓC.

Tuyến ức là một cơ quan to ngang cái cánh gà nằm ở phía trên trái tim của bạn

và bạn chắc chưa bao giờ nghe đến nó cả.

Thú vị ở chỗ, tuyến ức của bạn là một trong những lí do

tại sao hệ miễn dịch của bạn suy yếu khi bạn già đi

vì nó không ngừng suy yếu kể từ khi bạn đến tuổi dậy thì.

Nhưng chức năng của tuyến ức là gì?

Bên trong Trường Đại Học Chết Chóc của bạn,

hệ miễn dịch của bạn đang ép các tế bào miễn dịch đặc hiệu

phải trải qua một giáo trình với cường độ cao và đầy chết chóc.

Về cơ bản, nó cho chúng cảm nhận tất cả các

mảnh ghép protein được sử dụng bởi chính tế bào của bạn

để xem chúng phản ứng như thế nào.

Khi một tế bào trẻ nhận ra một mảnh ghép

và muốn tấn công nó, tế bào giáo viên

ra lệnh cho chúng tự sát

và chúng bị hấp thu và tái sử dụng.

Hệ miễn dịch rất kĩ tính về quá trình này

đến mức khoảng 98% số tế bào hệ miễn dịch đặc hiệu

khi bước vào Trường Đại Học Chết Chóc sẽ chết ở đó.

2% thì tốt nghiệp và sẽ được thực hiện công việc bảo vệ bạn thực sự.

Nếu quá trình này xảy ra sai sót và các tế bào thoát ra

có thể nhận ra mảnh ghép protein của chính bạn,

điều này có thể dẫn đến bệnh tự miễn

trong đó hệ miễn dịch của bạn tấn công cơ thể của chính bạn từ bên trong.

Và đây cũng là một câu chuyện khác dành cho dịp khác.

Ok, cùng tóm tắt lại nào.

Hệ miễn dịch của bạn có hai phần:

một phần bảo vệ bạn ngay sau khi bạn được sinh ra,

phần còn lại chứa đựng thư viện siêu vũ khí lớn nhất vũ trụ

nhưng cần được khởi động trước.

Để tạo ra hàng tỷ siêu vũ khí khác nhau,

tế bào miễn dịch đặc hiệu của bạn sẽ kết hợp lại một phần mã di truyền của chúng

để tạo ra một số lượng lớn các loại vũ khí tấn công.

Sau đó chúng tiến vào Trường Đại Học Chết Chóc,

nơi mà chỉ có 2% sống sót

để đảm bảo rằng chúng không tấn công bạn.

Và cuối cùng bạn có tới hàng tỷ tế bào khác nhau

mà chung quy lại có thể bảo vệ bạn trước

mọi kẻ thù có thể có trong vũ trụ.

Khoan đã! Nếu điều này là đúng, tại sao chúng ta lại bị ốm?

Tại sao một căn bệnh mới như Covid-19 lại có thể giết chết hàng triệu người?

Và làm thế nào mà vắc-xin tăng cường các cơ chế

mà chúng tôi đã giải thích trong video này để tăng cường hệ miễn dịch của bạn

và bảo vệ bạn khỏi những căn bệnh tồi tệ nhất mà

nhân loại từng gặp phải, từ bệnh đậu mùa cho đến Covid-19?

Thì, mọi thứ chúng ta vừa học được chỉ là một phần rất rất nhỏ trong toàn cảnh

cuộc đấu tranh giữa sự sống và cái chết diễn ra hàng ngày bên trong cơ thể bạn

và có rất nhiều chi tiết và câu hỏi đáng kinh ngạc:

Làm thế nào để cơ thể bạn tìm được đúng tế bào đúng lúc để bảo vệ bạn?

Bằng cách nào mà kẻ thù của bạn có thể chống lại và vượt qua hệ miễn dịch của bạn?

Thế còn tất cả những thứ không phù hợp với video này thì sao?

Hôm nay cuối cùng cũng đánh dấu ngày xuất bản của cuốn sách:

“Miễn Dịch - Hành Trình Khám Phá Hệ Thống Bí Ẩn Giúp Bạn Sống Sót”,

được viết bởi Philipp Dettmer,

người sáng lập và trưởng biên soạn của Kurzgesagt.

Mới đầu chúng tôi phải lùi lịch xuất bản lại do sự cố vận chuyển,

và sau đó có quá nhiều bạn đặt hàng trước

đến nỗi chúng tôi không có đủ bản sao cho ngày ra mắt ban đầu.

Cảm ơn các bạn rất rất nhiều!

Miễn Dịch kể về câu chuyện hoành tráng về hệ miễn dịch của bạn,

và sẽ thay đổi mãi mãi cách bạn nghĩ về chính cơ thể của bạn,

cách bạn trải qua bệnh tật và khỏe mạnh.

Cuốn sách được viết để có thể được tiếp thu

một cách dễ dàng và thú vị như những video của Kurzgesagt,

nhưng lại có thể đi sâu hơn vào chủ đề này.

Vậy hãy đi khám phá thế giới vi mô ẩn giấu ngay bên trong bạn.

Chứng kiến các trận chiến chết chóc giữa hàng tỉ kẻ xâm lược và các tế bào,

tìm hiểu cách hệ miễn dịch thực sự hoạt động

và bảo vệ bạn khỏi các vết cắt, ung thư và Covid.

Chưa khi nào chúng ta lại cần hiểu biết

về cách thức hoạt động của hệ miễn dịch như bây giờ cả.

Miễn Dịch rất thú vị và rất bắt mắt, nó còn rất thơm nữa chứ.

Ấn vào đường link ở phần mô tả để đặt hàng ngay hôm nay.

Đây là điểm kết của một hành trình nghiên cứu cá nhân kéo dài cả thập kỉ,

vậy cảm ơn các bạn rất rất nhiều vì đã ủng hộ.

Cảm ơn vì đã xem video này. Và cả đọc sách nữa.