Video

Bản trích

Hãy nhìn xung quanh. Bạn đang ở đâu? Nơi bạn đang ngồi ở đâu? Đâu đó trong một căn phòng, có thể là trong một thành phố,

trong một lục địa, trong một hành tinh xoay quanh một ngôi sao, trong một thiên hà, trong hàng tỉ thiên hà khác.

Nhưng…tất cả những thứ đó ở đâu? Mặc dù câu hỏi này nghe hơi điên nhưng hóa ra khái niệm

về vị trí tuyệt đối chỉ là một thứ con người tạo ra.

Nói ngắn gọn thì, vũ trụ là một cái bao không gian rộng lớn với nhiều thứ trong đó.

Nếu ai đó xóa bỏ tất cả những thứ này, ngôi sao và hành tinh và lỗ đen và cát bụi, thì tất cả những gì

còn sót lại là không gian trống rỗng. Trong không gian, khái niệm về vị trí không có ý nghĩa gì cả.

Không gian là thống nhất, là như nhau ở tất cả mọi nơi.

Vị trí ta đang ngồi không phải là một cái sàn nhà. Ta không thể đánh dấu những vị trí cụ thể hay ghim

thứ gì đó vào không gian như một cái mỏ neo. Không có sự vật thì không có vị trí.

Chúng ta luôn ở một vị trí tương đối so với một thứ khác.

Điều này cũng có nghĩa những thứ ta coi là hiển nhiên như “trên” và “dưới” thực chất cũng chỉ tương đối.

Ok, hãy lấp đầy vũ trụ lại với vạn vật

và cố gắng tìm ra vị trí của bạn ngay bây giờ. Tương đối so với những thứ khác.

Người dịch: Thiên Phúc

Hãy bắt đầu video này từ một nơi quen thuộc và tăng dần độ kì lạ lên. Từ góc nhìn của bạn, thế giới

có vẻ phẳng và bạn có thể di chuyển trong không gian 3 chiều. Theo các nhà vật lý học, đây là “hệ quy chiếu” - là góc nhìn

của bạn về vũ trụ, là cách bạn nhìn nhận mọi thứ xung quanh. Đây là “trên” và “dưới” của bạn. Hệ quy chiếu của bạn đúng.

Đối với bạn - nhưng không đúng với phần còn lại của vũ trụ.

Cách bạn khoảng 5 km là đường chân trời, nơi mặt đất bắt đầu bẻ cong khỏi bạn.

Nếu bạn có thể nhìn xuyên mặt đất, bạn sẽ thấy những người ở nửa kia Trái Đất.

Nhưng họ đâu có “rơi” khỏi Trái Đất, vì trọng lực đâu có kéo họ “xuống”.

“Xuống” là một ảo giác trong hệ quy chiếu của bạn. Đối với hệ quy chiếu của Trái Đất, trọng lực sẽ kéo “vào trong”.

Nhưng hệ quy chiếu của con người lại có “trên” và “dưới” đơn giản vì nó trông hợp lí.

Đó cũng là lí do ta nghĩ hành tinh này có “trên” và “dưới”, “bắc” và “nam”.

Và ta làm bản đồ dựa vào đó. Nhưng một người quan sát nhìn vào Hệ Mặt Trời có thể sẽ không đồng ý.

Bản đồ trông hợp lí với ta vì ta quen với nó, không phải vì nó đúng.

Ok. Vậy đây là bước 1 - vị trí của bạn, hay nơi bạn cảm thấy là một mặt phẳng,

thực chất là một quả cầu. Nhưng quả cầu này luôn di chuyển, không bao giờ đứng yên ở một vị trí.

Trái Đất chuyển động quanh một ngôi sao là Mặt Trời nằm giữa trung tâm Hệ Mặt Trời.

Mặc dù ta thường tưởng tượng mọi thứ có trật tự,

một người nhìn từ bên ngoài sẽ thấy mọi thứ khá lộn xộn.

Để thấy rõ điều này, chúng tôi sẽ phóng đại tất cả những chuyển động.

Đầu tiên, quỹ đạo của chúng ta thực chất là hình elip, vì vậy trong nửa năm ta sẽ

ở gần Mặt Trời và di chuyển nhanh hơn, nửa còn lại ở xa và di chuyển chậm hơn.

Và quỹ đạo elip đó cũng thay đổi hình dạng sau mỗi 100 000 năm.

Và trong một chu kỳ 112 000 năm khác, hình elip đó bị lệch đi - việc này tạo ra

một hình thù khá đẹp. Cuối cùng, ta có một quỹ đạo trông giống như một hình tròn lung lay

với các cạnh lượn sóng. Và mọi thứ càng tệ hơn khi Mặt Trăng cũng bắt đầu làm rối loạn mọi thứ.

Vì Mặt Trăng là một vật thể khá lớn, nó có thể kéo Trái Đất về hướng nó. Cả hai vật thể chuyển động quanh

trung tâm trọng lượng chung của chúng, cách khoảng 4700 km so với lõi Trái Đất. Điều này nghĩa là

khi Mặt Trăng quay xung quanh Trái Đất, nó đang đẩy nhẹ, đủ để làm quỹ đạo Trái Đất lắc lư một chút.

Ok vậy là bạn đang đứng trên bề mặt một hành tinh tự xoay quanh bản thân nó,

xoay quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo elip lắc lư và thay đổi một chút mỗi năm.

Nhưng ta có quyền gì nói Trái Đất là đúng?

Từ góc nhìn của Mặt Trời, bề mặt quỹ đạo của Hệ Mặt Trời là tùy ý.

Ta lấy bề mặt quỹ đạo của Trái Đất làm bề mặt quỹ đạo của Hệ Mặt Trời vì nó tiện.

Trong thực tế, bề mặt quỹ đạo của các hành tinh khác hơi nghiêng so với Trái Đất.

Từ góc nhìn của chúng, chúng ta mới là người có bề mặt quỹ đạo bị lệch.

Nhưng chưa hết - còn lâu mới hết! Hệ Mặt Trời xoay quanh trung tâm

của dải Ngân Hà. Nếu chúng ta nhìn vào dải Ngân Hà, ta có thể thấy rõ bề mặt quỹ đạo của thiên hà,

nơi Hệ Mặt Trời xoay quanh trung tâm mỗi 230 triệu năm. Nhưng tất nhiên không chỉ đơn giản như vậy.

Đầu tiên, bề mặt quỹ đạo của Hệ Mặt Trời không trùng với bề mặt quỹ đạo của thiên hà.

Thật ra chả thứ gì trùng - giống như các hành tinh quay quanh Mặt Trời trên bề mặt quỹ đạo của riêng chúng,

tất cả ngôi sao cũng xoay quanh trung tâm thiên hà như vậy. Hệ Mặt Trời bị nghiêng khoảng 60 độ so với dải Ngân Hà và

di chuyển trong không gian với vận tốc lên đến gần 1 triệu km/h.

Một người đứng ở trung tâm thiên hà sẽ thấy quỹ đạo các hành tinh di chuyển trong không gian

có hình dạng xoắn ốc, bạn có thể tưởng tượng nó giống như những cái vòng xoắn, chuyển động

trên bề mặt quỹ đạo bị nghiêng của Hệ Mặt Trời so với dải Ngân Hà.

Điều này đồng nghĩa với việc đôi khi các hành tinh

sẽ nằm ở trước Mặt Trời khi nó xoay quanh lõi của thiên hà.

Hãy tận hưởng cảm giác này một lúc

• một vẻ đẹp lạ lùng và kì dị khi

các hành tinh và Mặt Trời chuyển động trong không gian. Bạn cảm thấy chóng mặt chưa? Chưa xong đâu.

Đây chưa phải là toàn bộ câu chuyện vì khối lượng của thiên hà rất lớn khiến nó liên tục kéo toàn bộ Hệ Mặt Trời.

Như một con cá heo say xỉn, chúng ta ngoi lên lặn xuống mỗi hàng trăm năm ánh sáng xuyên suốt

bề mặt quỹ đạo của thiên hà, mười lần mỗi quỹ đạo, trải dài thành từng vòng cung dài khoảng hàng nghìn năm ánh sáng.

Chúng tôi chưa thể minh họa chuyển động này được, vì Hệ Mặt Trời cần khoảng 10 triệu năm

để lên và xuống một lần. Và con người thì chưa đủ già tới vậy.

Hãy nhìn lại vị trí tương đối của bạn một lần nữa. Trên một hành tinh bị nghiêng,

chuyển động lắc lư xung quanh Mặt Trời do Mặt Trăng gây ra. Nằm trong Hệ Mặt Trời bị nghiêng

so với dải Ngân Hà và chuyển động theo một hình dạng xoắn ốc, ngoi lên lặn xuống.

Hmm, nhưng ở đâu là “trên” trong thiên hà? Lúc này, khái niệm hệ quy chiếu bắt đầu

trở nên kì lạ và vô nghĩa vì vũ trụ đơn giản là quá lớn. Dải Ngân Hà nằm trong

Nhóm Địa Phương, nằm trong một hệ thống lớn hơn là Siêu Đám Laniakea,

nằm trong Phức Hợp Siêu Đám Pisces-Cetus và cuối cùng là nằm trong mạng lưới khổng lồ

trải dài hàng trăm triệu năm ánh sáng khắp mọi hướng.

Một người nhìn chúng ta từ đó sẽ chỉ thấy Sự Kết Thúc Vĩ Đại.

Tất cả mọi thứ là đồng nhất, là giống nhau ở mọi nơi. Giống như không gian trống rỗng

nơi mọi thứ đều như nhau, ai dám khẳng định rằng góc nhìn của mình tốt hơn người khác?

Chúng ta đã kết thúc bài tập nhỏ về sự khiêm tốn của vũ trụ.

Hãy đi ngược lại cuộc hành trình này. Từ cái vô cùng lớn, tới cái rất lớn,

tới dải Ngân Hà của ta, tới Hệ Mặt Trời ngoi lên lặn xuống trong dải Ngân Hà,

tới sự lắc lư của Trái Đất. Và cuối cùng, tới bạn, người đang xem video ngay lúc này.

Nếu những điều này nghe hơi quá sức với bạn, đừng cảm thấy tồi tệ. Kích thước của vũ trụ rất hại não

và việc cố gắng theo dõi cách mọi thứ chuyển động hoặc quyết định xem “trên” và “dưới” thực sự là ở đâu

rất khó. Nhưng việc đó không quan trọng. Vì nó không thay đổi nơi bạn đang ở.

Bạn vốn đang ở vị trí tốt nhất có thể - ngay ở đây, ngay lúc này. Điều duy nhất bạn nên quan tâm là

không gì có thể ngăn cản bạn trong việc nằm ở ngay trung tâm vũ trụ nhỏ bé của riêng bạn.

Góc nhìn thực sự làm nên mọi thứ. Điều đó đúng với vũ trụ ta đang sinh sống, và càng đúng hơn

với vũ trụ của riêng bạn. Cuộc sống mở ra những hướng đi nào phụ thuộc vào việc bạn coi việc gì là có thể.

Hãy nhìn Kurzgesagt chúng tôi: niềm đam mê của chúng tôi là kích thích sự tò mò về khoa học và làm video miễn phí.

Nhưng đây không phải một mô hình doanh nghiệp tốt, vì vậy chúng tôi tạo ra những áp phích khoa học, cuốn lịch

và nhiều sản phẩm Kurzgesagt thú vị khác mà bạn có thể mang về nhà và trải nghiệm.

Và chúng tôi làm việc này với Shopify, nhà tài trợ tốt bụng của video này.

Chúng tôi rất vui vì chúng tôi đã xài nền tảng của họ mấy năm nay.

Shopify là một nền tảng thương mại điện tử cho phép bạn khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp của bạn.

Khởi nghiệp ở đây đúng nghĩa là làm từ con số 0: nếu bạn muốn bán những đồ handmade hoặc cốc sứ

ở ngay trên giường, bạn có thể làm điều đó. Nhưng không chỉ vậy - nếu bạn muốn mở rộng thành

một đội ngũ, Shopify có những công cụ đồng hành cùng bạn trên hành trình đó.

Bạn có thể bắt đầu ngay bây giờ: truy cập shopify.com/kurzgesagt và trải nghiệm 14 ngày miễn phí.

Nếu bạn nghĩ việc này không dành cho bạn hoặc những ý tưởng của bạn quá nhỏ, chúng tôi khuyến khích

bạn nghĩ lại: video đầu tiên trên kênh này là một dự án đại học và Kurzgesagt ra đời như một hệ quả

của sự sáng tạo. Dần dần chúng tôi phát triển thành một doanh nghiệp và thành một đội ngũ

làm video cho bạn xem ngày nay. Tất cả những thứ đó bắt đầu từ việc chúng tôi muốn thử cái gì đó mới lạ.

Đây chính xác là những gì Shopify muốn hỗ trợ và bạn có thể xây dựng

công ty riêng của mình với Shopify. Sau tất cả, dù ước mơ của bạn vẫn chỉ là ước mơ hay đã biến thành

một kế hoạch, tất cả chỉ là vấn đề về góc nhìn. Hàng triệu doanh nghiệp khắp 175 nước đang sử dụng

Shopify để buôn bán hàng hóa và chúng tôi là một trong số đó. Cảm ơn Shopify đã giúp chúng tôi

và cảm ơn tất cả các bạn vì đã làm kênh này trở thành hiện thực.