Βίντεο

Αποσπάσματα

Στη δεκαετία του 1970, χιλιάδες κεφάλια κοτόπουλων πέσανε από τον ουρανό στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να προκαλέσει χαρά και μπέρδεμα

στις αλεπούδες, και τα άλλα άγρια ζώα. Ο λόγος? Τα κεφάλια των κοτόπουλων περιέχει το εμβόλιο, το οποίο θα πολεμούσε το πιο

θανατηφόρο ιό που γνώρισε η ανθρωπότητα. Από τη δεκαετία του 1930, μια επιδημία λύσσας έχει εξαπλωθεί στους

πληθυσμούς άγριων ζώων στην Ευρώπη, και οι άνθρωποι ήθελαν να απαλλαγούν από τον ιό για πάντα

Το “Rabies” πήρε το όνομά του από την Λύσσα, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα της τρελής οργής,

το οποίο μας στοιχειώνει τουλάχιστον 4000 χρόνια. Μπορεί να μετατρέψει τα ζώα σε θυμωμένα θηρία,

kαι τους ανθρώπους σε ζόμπι που φοβούνται το νερό. Αλλά αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον για την λύσσα δεν είναι μόνο το πόσο

παράξενη και θανατηφόρα είναι η έκθεση στον ίο, αλλά και πόσο ξεγελάει το ανοσοποιητικό σύστημα.

…

Οι ιοί υπάρχουν στα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου. Έχουν μόνο λίγες γενετικές οδηγίες

και χρειάζονται τα κύτταρα για να πολλαπλασιαστούν. Ο ιός της λύσσας είναι απλός σε σύγκριση με άλλους ιούς. Έχει μόνο πέντε γονίδια,

τα οποία είναι οι οδηγίες για πέντε πρωτεΐνες που του επιτρέπουν να λύσει περίπλοκα προβλήματα. Αρχικά να μολύνει ένα θηλαστικό,

να αποφύγει τις άμυνες του οργανισμού, να ταξιδέψει στον εγκέφαλο του, να πολλαπλασιαστεί και να μολύνει νέους ξενιστές.

Ας δούμε τι θα συμβεί αν μολυνθείς.

Όλα ξεκινούν με ένα δάγκωμα, πιθανότατα από έναν σκύλο που μεταφέρει εκατομμύρια ιούς στο σάλιο του,

εισχωρεί βαθιά μέσα στον ιστό. Ο στόχος είναι τα νευρικά σας κύτταρα, οι νευρώνες σας. Eίναι

ηλεκτροχημικά καλώδια, που μεταφέρουν σήματα σε όλο το σώμα σας και μπορούν να έχουν μήκος μέχρι

1,5 μέτρο, με τα κυψελωτά μηχανήματα στο ένα άκρο και τις νευρικές απολήξεις στο άλλο.

Οι νευρικές απολήξεις είναι ο μηχανισμός που τα κύτταρα χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν μεταξύ τους, περνώντας χημικές ουσίες που μεταφέρουν πληροφορίες.

Η λύσσα πιθανώς συνδέεται με τους υποδοχείς που είναι χρήσιμοι για αυτή την διαδικασία

και γλιστράει μέσα στα ανυποψίαστα νευρικά κύτταρα

Μέσα, ο ιός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα μεγάλο πρόβλημα. Πρέπει να φτάσει στα κυψελωτά μηχανήματα για

να καταλάβει το κύτταρο και να δημιουργήσει περισσότερους ιούς – και επειδή οι νευρώνες έχουν αρκετό μήκος,

πρέπει η λύσσα να ταξιδέψει μακριά. Υπάρχει όμως λύση.

Τα κύτταρα έχουν μικροσωλίνες στο εσωτερικό τους που τους δίνουν δομική ακεραιότητα.

Παρέχουν όμως επίσης ένα δρόμο για ένα εξειδικευμένο σύστημα παράδοσης.

Οι κινητήρες “Ντεινεν” είναι πραγματικοί κινητήρες που χρησιμοποιούν ενέργεια και παραδίδουν πακέτα. Κατασκευάζονται από 50

διαφορετικές πρωτεΐνες, δεκαπλάσιες από τον ιό, και μοιάζουν με ένα μικρό ζευγάρι παπούτσια. H λύσσα χρησιμοποιεί

μία από τις πέντε πρωτεΐνες του για να κατακτήσει αυτό το καταπληκτικό σύστημα και να πάει κατευθείαν προς τον πυρήνα.

Τι κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα για να τα ανατρέψει όλα αυτά; Δυστυχώς, όχι πολλά.

Συνήθως, όταν ένας ιός επιτίθεται, τα “civilian cells” σας είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργοποίηση της ανοσολογικής σας απόκρισης.

Παρατηρούν ότι έχουν μολυνθεί και απελευθερώνουν εκατοντάδες χιλιάδες από μια ειδική οικογένεια

πρωτεϊνών: Οι “interferons” που επεμβαίνω με τους ιούς. Για να το απλοποιήσουμε

με λίγα λόγια, οι “interferons” ειδοποιούν το ανοσοποιητικό σας σύστημα για να φτιάξει όπλα προστασίας κατά τους ιούς.

Αλλά κάνουν πολύ περισσότερα: ειδοποιούν τα “civilian cells” να περιορίσουν την παραγωγή των πρωτεΐνων τους

που σημαίνει ότι οι ιοί δεν μπορούν πλέον να αναπαραχθούν αποτελεσματικά.

Και οι “interferons” λένε στα κύτταρα σας να γίνουν εξαιρετικά διαφανή, που είναι σημαντικό, γιατί πως

μπορούν τα ανοσοποιητικά σας κύτταρα να παρατηρήσουν ότι τα “civilian cells” σας έχουν μολυνθεί όταν κρύβονται οι ιοί μέσα τους;

Το σώμα σας το λύνει αυτό το προβλημα δημιουργώντας παράθυρα οθόνης στο εσωτερικό τους, που ονομάζονται μόρια “MHC class I”.

Τα κύτταρα παράγουν συνεχώς ουσίες για να παραμείνουν ζωντανά,

και για να δείξουν στα ανοσοποιητικό σας κύτταρα τι συμβαίνει μέσα τους, λαμβάνουν τυχαία δείγματα

των προϊόντων τους και τα τοποθετούν σε αυτές τις μικροσκοπικές βιτρίνες για να δημιουργίοσουν ένα “παράθυρο”.

Οι “interferons” λένε στα κύτταρά σας να κάνουν ΠΟΛΛΑ περισσότερα “παράθυρα” και να γίνουν εξαιρετικά διαφανή.

Εάν ένα κύτταρο μολυνθεί, θα αναγκαστεί να αναπαράγει κομμάτια του ιού, τα ανοσοποιητικά κύτταρα σας θα δουν αυτά τα κομμάτια

σε ένα “παράθυρο” και θα διατάξουνε το μολυσμένο κύτταρο να αυτοκαταστραφεί – και όλοι οι ιοί που είναι παγιδευμένοι

μέσα του. Αυτή είναι μια από τις πιο ισχυρές μεθόδους εξάλειψης μιας ιογενούς λοίμωξης.

Δυστυχώς, η λύσσα εμποδίζει τους νευρώνες σας να παράγουν “interferons” και ουσιαστικά παραμένει

αόρατο στο ανοσοποιητικό σας σύστημα. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους ιούς, όταν αναπαράγεται,

δεν σκοτώνει τον οικοδεσπότη του, κάτι που θα ενεργοποιούσε συστήματα συναγερμού.

Αντίθετα, μεταφέρετε κρυφά από νευρώνα σε νευρώνα, πηγαίνοντας πολύ αργά στον εγκέφαλο σας.

Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες έως μήνες και πολύ σπάνια ακόμα και χρόνια,

και εξαρτάται από διαφορά πράγματα, όπως αν το δάγκωμα ήταν στο πρόσωπο ή στο πόδι σας, ή πόσοι ιοί εισχωρίσανε

στους μυς σας. Η λύσσα είναι ένα υπομονετικό τέρας. Μέχρι να φτάσει στο στόχο του: το εγκεφαλικό σας στέλεχος.

Τέλος, το ανοσοποιητικό σύστημα καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά

και αντιδρά. Αποστέλλει μερικά από τα πιο ισχυρά κύτταρα προστασίας κατα του ιού, τα “Killer T Cells”,

που αναζητούν να καταστρέψουν τα μολυσμένα κύτταρα και να εξαφανίσουν τον εχθρό. Σε άλλες ιογενείς λοιμώξεις αυτό θα ήταν

σημείο καμπής, αλλά με την λύσσα, τα “Τ Cells” ορμούν προς την καταστροφή τους. Η απλή λύσσα, με

τις 5 πρωτεΐνες, παίζει μια “uno reverse” κάρτα χρησιμοποιώντας την εφευρετικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον εαυτό του.

Το κεντρικό νευρικό σας σύστημα είναι ένα πολύ εύθραυστο μέρος του σώματος σας και έτσι το ανοσοποιητικό σύστημα

πρέπει να είναι πολύ προσεκτικό. Μερικά άτακτα ανοσοποιητικά κύτταρα του συστήματος στον εγκέφαλο σας είναι ένας γρήγορος τρόπος για να πεθάνεις.

Επομένως, δεν είναι ελεύθερα να εισέλθουν στο νευρικό σας σύστημα, πρέπει να προσκληθούν μεσα

και μπορούν να διωχθούν. Για να προστατευτούν, τα νευρικά σας κύτταρα μπορούν να διάταξουν τα “T cells” να αυτοκαταστραφούν,

αν νομίζουν ότι αντιδρούν υπερβολικά. Και η λύσσα βρήκε έναν τρόπο να κάνει τους μολυσμένους νευρώνες να αποδώσουν

αυτή τη διαταγή. Έτσι καθώς φτάνουν τα ισχυρά αμυντικά σας κύτταρα – διατάσσονται να αυτοκτονήσουν.

Τώρα ο ιός διεισδύει στο εγκεφαλικό στέλεχος. Μόλις φτάσετε σε αυτό το στάδιο, θα πεθάνετε.

Πώς Σκοτώνει η Λύσσα

Ένα από τα πιο εκνευριστικά πράγματα σχετικά με τη λύσσα είναι ότι ακόμα δεν

ξέρουμε ακριβώς πώς και γιατί πεθαίνει ένα μολυσμένο άτομο.

Η συνήθη ιδέα σχετικά με τους ιούς είναι ότι προκαλούν ζημιά επειδή πολλαπλασιάζονται γρήγορα,

σκοτώνοντας τα κύτταρα οικοδεσποτες τους μόλις δημιουργήσουν αρκετά αντίγραφα, προκαλώντας μια τεράστια

αντίδραση του ανοσοποιητικού που επίσης κάνει μεγάλη ζημιά. Αλλά αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει εδώ.

Ο εγκεφαλικός ιστός ασθενών με λύσσα παρουσιάζει ελάχιστη, μερικές φορές ανύπαρκτη ζημιά.

Αντί να σκοτώνει τα πάντα, πιστεύεται ότι η λύσσα προκαλεί τον όλεθρο,

ανακατεύοντας την επικοινωνία των νευρώνων μέσα στον εγκέφαλο σας τόσο πολύ που δεν μπορούν να λειτουργήσουν πια.

Επιτίθεται στον εγκέφαλο και οδηγεί συμπτώματα όπως σύγχυση, επιθετικότητα και παράλυση.

Τώρα ο ιός αρχίζει να φεύγει. Ακόμα ταξιδεύοντας διαμέσου τους νευρώνες, και μεταναστεύει μακριά από τον εγκέφαλο,

κατευθύνεται προς τους σιελογόνους αδένες. Αυτό είναι αξιοσημείωτο, γιατί μετά από ένα ταξίδι προς μια

κατεύθυνση, ο ιός αντιστρέφει την πορεία του. Μετά από δεκαετίες μελέτης, ακόμα δεν ξέρουμε πώς λειτουργεί αυτό

Η λύσσα καταλήγει να κορεστεί στο σάλιο σου, έτοιμη για το θυμωμένο θηλαστικό να δαγκώσει ένα άλλο

και να επαναλαμβάνει τον κύκλο. Αν αυτό φαίνεται σαν την αρχή μιας επιδημίας ζόμπι,

ευτυχώς δεν υπάρχουν γνωστές περιπτώσεις ανθρώπου να δαγκώσει άλλο και να εξαπλώνει τη λύσσα με αυτόν τον τρόπο.

Τώρα το τέλος είναι κοντά. Εμφανίζεται γρήγορα εγκεφαλίτιδα, ένα πρήξιμο του εγκεφάλου με πολλα

δυσάρεστα νευρολογικά συμπτώματα, από λήθαργο έως παράλυση. Στην αρχή αργά και μετά ξαφνικά,

όργανο μετά από όργανο πέφτει σε κώμα. Δεν υπάρχει γνωστή αποτελεσματική θεραπεία, και σχεδόν κανείς

δεν έχει επιζήσει ποτέ από την λύσσα όταν αρχίσουν να εμφανίζονται τα συμπτώματα. Είναι ο πιο θανατηφόρος ιός που γνωρίζουμε.

Εκτός αυτού, υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να σας σώσει – ένα εμβόλιο

Η λύσσα ήταν μια από τις πρώτες ασθένειες για τις οποίες οι άνθρωποι ανέπτυξαν εμβόλιο

Όπως κάνουν τα εμβόλια, προετοιμάζει το ανοσοποιητικό σας σύστημα για μελλοντική επίθεση, επομένως έχει έτοιμα τα κατάλληλα όπλα

Τα φρικτά κόλπα της λύσσας δεν πραγματοποιούνται μόλις εμβολιαστείτε. Και

το εμβόλιο είναι ιδιαίτερο για έναν άλλο λόγο – επειδή η λύσσα χρειάζεται πολύ χρόνο για να εξαπλωθεί τις πρώτες εβδομάδες, μπορείς

να σας δοθεί αφού εκτεθείτε. Έτσι, μπορείτε ακόμα να εμβολιαστείτε αφού σας έχει

δαγκώσει ένα ζώο. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό αν έχετε συναντήσει ένα άρρωστο άγριο ζώο,

όπως μια νυχτερίδα, γιατί συνήθως δεν παρατηρείς ένα δάγκωμα από μικροσκοπικά δόντια.

Η λύσσα είναι ένα τέρας, το οποίο μας απειλεί για χιλιάδες χρόνια.

Οι πρόγονοι μας ήταν τρομοκρατημένοι, και δεν είχαν άδικο. Σκοτώνει περίπου 60.000 ανθρώπους κάθε χρόνο,

σχεδόν οι μισοί είναι παιδιά. Απέχουμε πολύ από το να εξαλείψουμε αυτό το τέρας – κρύβεται μέσα

στις σκιές, σε δάση και σε ζώα κάθε είδους, έτοιμα να επιστρέψει σε μεγαλύτερους αριθμούς αν ποτέ

ξεχάσουμε πώς να το περιθωριοποιησουμε ή αν συνεχίσουμε να έχουμε την τάση να είμαστε καχύποπτοι για τα εμβόλια.

Ας ελπίσουμε ότι μια μέρα η ανθρωπότητα θα σκοτώσει αυτό το τέρας,

να γίνει σαν τα περισσότερα τέρατα: Μέρος της φαντασίας μας.

Υπάρχουν πολύ βαθύτερα επίπεδα γνώσης για εξερεύνηση

για την λύσσα επιπλέον από το απόσπασμα που μόλις σας δείξαμε.

Αλλά η έρευνα σε άλλες επιστημονικές πληροφορίες ατομικά

μπορεί να είναι εκφοβιστικές. Έτσι συνεργαστήκαμε με τους φίλους μας από το Brilliant για να δημιουργήσουμε ένα διαδραστικό

και πρακτικό μάθημα που θα σας καθοδηγήσει για μερικές από τις έννοιες που δείξαμε σε αυτό το βίντεο.

Το Brilliant είναι ένα διαδραστικό εργαλείο εκμάθησης με πάνω από 60 μαθήματα μαθηματικών,

θετικές επιστήμες και πληροφορικής. Κάνουν την επιστήμη προσβάσιμη με μια πρακτική προσέγγιση.

Σκεφτείτε το ως μια εκδοχή διδασκαλίας με ένα βίντεο Kurzgesagt. Θα πειραματιστείτε στο

πόσο γρήγορα μπορεί να φτάσει ο ιός στον εγκέφαλο σας με βάση την πρωτεϊνική του σύνθεση ή να εκτελέσει προσομοιώσεις για την

γενετική εξέλιξη της λύσσας, για να διερευνήσετε πώς οι μεταλλάξεις δημιούργησαν τον θανατηφόρο ιό που γνωρίζουμε σήμερα.

Με το Brilliant, μπορείτε να χειριστείτε ενέργεια για να δείτε πώς σχηματίζονται οι μαύρες τρύπες,

ή να ελέγξεις την διαστολή του διαστήματος για να καθορίσουν την τελική μοίρα του σύμπαντος.

Για να πάρετε και άλλες πληροφορίες για το διάστημα και τη βιολογία και πολλά άλλα θέματα,

μεταβείτε στο “brilliant.org/nutshell” και εγγραφείτε δωρεάν. Και υπάρχει ένα επιπλέον προνόμιο για

θεατές kurzgesagt: τα πρώτα 200 άτομα που θα χρησιμοποιήσουν τον σύνδεσμο λαμβάνουν έκπτωση 20% στην ετήσια συνδρομή τους

που ξεκλειδώνει όλα τα μαθήματα του Brilliant στα μαθηματικά, τις επιστήμες και την επιστήμη των υπολογιστών.

Λατρεύουμε την έρευνα - και το Brilliant θα σας

βοηθήσει στην εξερεύνηση σας.

(Subtitles by Niki Z)