วิดีโอ

สรุป

ในปี 1970 หัวไก่หลายพันหัว ตกลงมาจากท้องฟ้าในยุโรป

ทำให้สุนัขจิ้งจอกและสัตว์อื่นๆ สับสนและมีความสุขมาก

ทำไมล่ะ?

พวกมันเต็มไปด้วยวัคซีนเพื่อต่อสู้กับ ไวรัสที่ร้ายแรงที่สุดเท่าที่มนุษย์เคยรู้จัก

ตั้งแต่ช่วงปี 1930 การระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า ได้แพร่กระจายไปทั่วประชากรสัตว์ป่าในยุโรป

ในที่สุดมนุษย์ก็ต้องการ ที่จะกำจัดไวรัสนี้ไปในคราวเดียว

โรคพิษสุนัขบ้านั้นตั้งชื่อตาม Lyssa

ซึ่งเป็นวิญญาณกรีกโบราณที่บ้าคลั่ง และตามหลอกหลอนเรามากว่า 4000 ปี

มันสามารถเปลี่ยนสัตว์ให้กลายเป็นอสูรร้าย และเปลี่ยนมนุษย์ให้กลายเป็นซอมบี้ที่กลัวน้ำ

แต่สิ่งที่ทำให้โรคพิษสุนัขบ้านั้นน่าหลงไหล

นั้นไม่ใช่แค่ความประหลาด และความอันตรายของการติดเชื้อเท่านั้น

แต่ยังรวมถึงความสามารถ ในการหลีกเลี่ยงการป้องกันของเราด้วย

[INTRO]

ไวรัสนั้นอยู่ระหว่างความเป็นกับความตาย

มีแค่คำสั่งทางพันธุกรรมไม่กี่อย่าง ที่ต้องการเซลล์สิ่งมีชีวิตเพื่อเพิ่มจำนวน

ลิซซาไวรัสนั้นเรียบง่ายกว่าไวรัสชนิดอื่น

มันมียีนเพียง 5 ยีน

ซึ่งเป็นคำสั่งสำหรับโปรตีน 5 ตัว ที่ทำให้มันสามารถแก้ปัญหาที่ซับซ้อนได้

ทำให้สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมติดเชื้อ หลีกเลี่ยงระบบภูมิคุ้มกันของมัน

เดินทางไปยังสมอง เพิ่มจำนวนตัวเอง และแพร่เชื้อไปยังโฮสต์ใหม่

มาดูกันว่าจะเกิดอะไรขึ้นหากคุณติดเชื้อ

ทุกอย่างเริ่มต้นจากการกัด ส่วนใหญ่จากสุนัข ที่มีไวรัสหลายล้านตัวอยู่ในน้ำลาย

ทำให้มันเข้าไปในเนื้อเยื่อลึก เป้าหมายคือเซลล์ประสาทของคุณ

พวกมันอาศัยสายเคมีไฟฟ้าที่ส่งสัญญาณ ไปทั่วร่างกายของคุณ และสายเคมีนั้นยืดได้ถึง 1.5 เมตร

โดยมีกลไกของเซลล์ ที่ปลายด้านหนึ่งและมีขั้วรับอีกด้าน

ขั้วรับเป็นที่ที่เซลล์พูดคุยกัน โดยส่งสารเคมีเพื่อถ่ายทอดข้อมูล

ลิซซาไวรัสอาจจับกับตัวรับ ที่มีความสำคัญต่อกระบวนการนี้

และเข้าไปในเซลล์ประสาทที่ไม่น่าสงสัย

ข้างในนั้น ลิซซาไวรัสต้องแก้ปัญหาใหญ่

มันต้องไปที่กลไกของเซลล์เพื่อ เข้าควบคุมเซลล์และเพิ่มจำนวนไวรัส

และเนื่องจากเซลล์ประสาทค่อนข้างยาว นี่จึงเป็นหนทางที่ยาวไกล

แม้ว่าจะมีวิธีแก้ปัญหาอยู่ในมือ

เซลล์มีไมโครทิวบูลที่ขยายอยู่ภายใน ซึ่งทำให้โครงสร้างสมบูรณ์

แต่ก็ยังมีระบบรางสำหรับการขนส่งโดยเฉพาะ

ไดเนียนมอเตอร์ เป็นมอเตอร์ที่ใช้พลังงานและส่งพัสดุ

มันทำมาจากโปรตีนที่ต่างกัน 50 ตัว มากกว่าไวรัสถึง 10 เท่า

ลิซซาไวรัสใช้หนึ่งในห้าโปรตีนของมันเพื่อจี้ ระบบที่น่าทึ่งนี้ และสั่งให้มันมุ่งหน้าไปยังนิวเคลียส

ระบบภูมิคุ้มกันกำลังทำอะไรเพื่อป้องกันสิ่งเหล่านี้?

น่าเสียดายที่มันไม่ได้ทำอะไรมาก

โดยปกติเมื่อไวรัสโจมตีเซลล์พลเรือน มันจะกระตุ้นการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันของคุณ

มันจะสังเกตเห็นว่ามีเซลล์ติดเชื้อ และปล่อยโปรตีนชนิดพิเศษหลายแสนตัว

ซึ่งก็คืออินเตอร์เฟียรอนที่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับไวรัส

เราต้องลดความซับซ้อนลงมากๆ แต่โดยสรุปแล้ว

อินเตอร์เฟียรอนจะเตือนระบบภูมิคุ้มกันของคุณ เพื่อสร้างอาวุธป้องกันไวรัส

แต่พวกมันทำได้มากกว่านั้นมาก

พวกมันบอกให้เซลล์พลเรือน เลิกผลิตโปรตีนไปสักพักหนึ่ง

ซึ่งหมายความว่าไวรัสไม่สามารถ เพิ่มจำนวนได้อย่างมีประสิทธิภาพอีก

และอินเตอร์เฟียรอนจะบอกให้เซลล์ของคุณ โปร่งใสเป็นพิเศษ ซึ่งนี่เป็นสิ่งสำคัญ

เพราะเซลล์ภูมิคุ้มกันจะสังเกตเห็นได้ว่า เซลล์ของคุณติดเชื้อ และมีไวรัสซ่อนอยู่ไหม?

ร่างกายของคุณแก้ปัญหานี้ด้วยการ สร้างหน้าต่างโชว์สิ่งที่อยู่ข้างใน

เรียกว่าโมเลกุล MHC class I

เซลล์สร้างสิ่งต่างๆ อย่างต่อเนื่องเพื่อให้มีชีวิตอยู่

และเพื่อแสดงให้เซลล์ภูมิคุ้มกันของคุณ เห็นสิ่งที่เกิดขึ้น

มันสุ่มเอาตัวอย่างของผลิตภัณฑ์ของมัน และเอาใส่ในหน้าต่างเล็กๆ เพื่อให้ดูภายในได้

อินเตอร์เฟียรอนบอกให้เซลล์ของคุณให้ สร้างหน้าต่างเพิ่มขึ้นและโปร่งใสเป็นพิเศษ

หากเซลล์ติดเชื้อและถูกบังคับ ให้สร้างชิ้นส่วนของไวรัส

เซลล์ภูมิคุ้มกันจะเห็นส่วนต่างๆ เหล่านี้ในหน้าต่าง และสั่งให้เซลล์ที่ติดเชื้อฆ่าตัวตาย

และไวรัสทั้งหมดก็ติดอยู่ภายในนั้น

นี่เป็นหนึ่งในวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุด ในการกำจัดการติดเชื้อไวรัส

น่าเสียดายที่ลิซซากันไม่ให้ เซลล์ประสาทของคุณสร้างอินเตอร์เฟียรอน

และโดยพื้นฐานแล้ว ระบบภูมิคุ้มกันจะมองไม่เห็น

ตรงกันข้ามกับไวรัสอื่นๆ เมื่อมันเพิ่มจำนวน มันจะไม่ฆ่าโฮสต์ของมัน

ซึ่งจะทำให้ระบบเตือนภัยทำงาน

แต่มันกลับกระโดดจากเซลล์ประสาทหนึ่ง ไปยังอีกเซลล์ประสาทหนึ่งอย่างลับๆ

และค่อยๆ เคลื่อนตัวไปยังสมองของคุณ

ขั้นตอนนี้อาจใช้เวลาหลายสัปดาห์ ถึงหลายเดือนแต่ไม่ค่อยถึงปี

ขึ้นอยู่กับสิ่งต่างๆ เช่น ถ้ารอยกัด อยู่บนใบหน้าหรือเท้าของคุณ

หรือมีไวรัสกี่ตัวเข้าไปในกล้ามเนื้อของคุณ

ลิซซาเป็นสัตว์ประหลาดที่อดทน จนกว่าจะไปถึงเป้าหมาย คือ ก้านสมองของคุณ

สุดท้าย ระบบภูมิคุ้มกัน จะจับได้ว่ามีบางอย่างไม่ถูกต้องและตอบสนอง

โดยจะส่งเซลล์ป้องกันไวรัสที่ทรงพลังที่สุด ซึ่งก็คือ Killer T Cells

เพื่อค้นหาและฆ่าเซลล์ที่ติดเชื้อและกำจัดศัตรู

ในการติดเชื้อไวรัสอื่นๆ นี่อาจเป็นจุดเปลี่ยน

แต่ในโรคพิษสุนัขบ้า T เซลล์กำลังไปสู่ความหายนะ

ลิซซาที่มีโปรตีน 5 ตัว เล่น UNO ย้อนกลับ ใช้ความฉลาดของระบบภูมิคุ้มกันต่อต้านตัวเอง

ระบบประสาทส่วนกลาง เป็นส่วนของร่างกายที่เปราะบาง

ดังนั้นระบบภูมิคุ้มกันจึงต้องระมัดระวังมาก

เซลล์ภูมิคุ้มกันที่ยุ่งอยู่ในสมองของคุณ เป็นวิธีที่รวดเร็วในการตาย

ดังนั้นพวกมันจึงไม่ว่าง ที่จะเข้าไปในระบบประสาทของคุณ

พวกมันต้องถูกเชิญเข้าไปและถูกไล่ออกมาได้

เพื่อป้องกันตนเอง เซลล์ประสาทของคุณ สามารถสั่งให้ T เซลล์ทำลายตัวเองได้

หากพวกมันคิดว่าเซลล์เหล่านั้นมีปฏิกิริยามากไป

และลิซซาพบวิธีที่จะทำให้ เซลล์ประสาทที่ติดเชื้อแสดงอาการนี้

เมื่อเซลล์ป้องกันที่ทรงพลังมากถึง พวกมันจะถูกสั่งให้ฆ่าตัวตาย

ตอนนี้ไวรัสแทรกซึมเข้าไปในก้านสมอง เมื่อถึงขั้นตอนนี้ คุณจะตาย

ลิซซาฆ่าอย่างไร?

สิ่งที่น่ารำคาญที่สุดเกี่ยวกับลิซซาไวรัส

คือเรายังไม่รู้ว่าทำไมและอย่างไรผู้ติดเชื้อถึงตาย

แนวคิดโดยปกติของเรา เกี่ยวกับไวรัสที่ก่อให้เกิดความเสียหาย

คือการเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว

ฆ่าเซลล์โอสต์ของไวรัสเมื่อเพิ่มจำนวนเพียงพอ

ทำให้เกิดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันจำนวนมาก ที่สร้างความเสียหายได้มาก

แต่ดูเหมือนว่าสิ่งเหล่านี้จะไม่ได้เกิดขึ้นที่นี่

เนื้อเยื่อสมองของผู้ป่วยโรคพิษสุนัขบ้า แสดงความเสียหายเล็กน้อย บางครั้งก็ไม่มี

แทนที่จะฆ่าทุกอย่างที่อยู่ในสายตา

ขณะนี้คิดว่าลิซซาสร้างหายนะ

โดยทำให้การสื่อสารของเซลล์ประสาท ภายในสมองของคุณยุ่งมากจนทำงานไม่ได้อีก

มันโจมตีสมองและนำไปสู่อาการต่างๆ เช่น สับสน ก้าวร้าว และอัมพาต

ตอนนี้ไวรัสเริ่มออกมา แต่ยังคงเดินทางผ่านเซลล์ประสาท

โดยจะอพยพออกจากสมอง และมุ่งหน้าไปยังต่อมน้ำลาย

นี่น่าทึ่งมาก เพราะหลังจากเดินทาง ในทิศทางเดียว ไวรัสจะย้อนกลับไป

หลังจากศึกษามาหลายทศวรรษแล้ว เราก็ยังไม่รู้ว่าวิธีนี้ใช้ได้ผลอย่างไร

ลิซซาจบลงด้วยการ ทำให้น้ำลายของคุณอิ่มตัว

พร้อมให้สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่โกรธแค้น กัดสัตว์อีกตัวหนึ่ง และทำซ้ำไปเรื่อยๆ

แม้ว่าสิ่งนี้จะดูเหมือนเป็น จุดเริ่มต้นของซอมบี้ระบาด

โชคดีที่ไม่มีใครรู้ว่ามีคนกัดคนอื่น และแพร่เชื้อพิษสุนัขบ้าด้วยวิธีนี้

ตอนนี้จุดจบใกล้เข้ามาแล้ว

คุณกำลังพัฒนาโรคไข้สมองอักเสบอย่างรวดเร็ว

ซึ่งเป็นการบวมของสมองที่มีอาการ ทางระบบประสาทที่ไม่พึงประสงค์หลายอย่าง

ตั้งแต่ความเฉื่อยชา ไปจนถึงอัมพาต

ตอนแรกเกิดอย่างช้าๆ แล้วทันใดนั้นอวัยวะต่างๆ ก็ล้มเหลวเรื่อยๆ เมื่อคุณตกอยู่ในอาการโคม่า

เป็นที่ทราบกันดีว่า ไม่มีการรักษาที่ได้ผล

ไม่มีใครรอดจากลิซซาเมื่อเริ่มมีอาการ มันเป็นไวรัสที่อันตรายที่สุดที่เรารู้จัก

เว้นแต่ว่ามันอาจมีบางอย่างที่ช่วยคุณได้ นั่นก็คือ วัคซีน

โรคพิษสุนัขบ้าเป็นโรคแรกๆ ที่มนุษย์พัฒนาวัคซีนขึ้นมา

เหมือนกับที่วัคซีนทำ มันจะเตรียม ระบบภูมิคุ้มกันของคุณสำหรับการโจมตีในอนาคต

ดังนั้นจึงมีอาวุธที่เหมาะสม เตรียมพร้อมไว้จำนวนมาก

เคล็ดลับธรรมดาๆ ที่น่ากลัวของลิซซา จะไม่ทำงานก็ต่อเมื่อคุณได้รับวัคซีน

วัคซีนก็มีความพิเศษด้วยเหตุผลอื่น

เนื่องจากลิซซาทำงานช้ามากในช่วงไม่กี่สัปดาห์แรก คุณจึงสามารถฉีดวัคซีนได้หลังจากที่ติดเชื้อแล้ว

ดังนั้นคุณจะได้รับวัคซีนหลังจากถูกสัตว์กัด

ซึ่งสำคัญมากหากคุณ ได้สัมผัสกับสัตว์ป่าที่ป่วย เช่น ค้างคาว

เพราะคุณมักจะไม่เห็นรอยกัดจากฟันเล็กๆ

โรคพิษสุนัขบ้าเป็นสัตว์ร้าย มันติดตามเผ่าพันธุ์ของเรามานับพันปี

บรรพบุรุษของเราหวาดกลัวพวกมัน

ในแต่ละปี มันคร่าชีวิตผู้คน ไปประมาณ 60,000 คน เกือบครึ่งหนึ่งเป็นเด็ก

เรายังห่างไกลจากการกำจัดสัตว์ประหลาดตัวนี้

มันแฝงตัวอยู่ในเงามืด ในป่า และในสัตว์ทุกชนิด

มันพร้อมที่จะกลับมาเป็นจำนวนมาก หากเราลืมวิธีป้องกันจากมัน

หรือยังมีแนวโน้มที่ยังสงสัยวัคซีนอยู่

หวังแค่ว่าวันหนึ่งมนุษยชาติ จะกำจัดสัตว์ประหลาดตัวนี้

เพื่อให้มันเป็นเหมือนกับสัตว์ประหลาดส่วนใหญ่ ที่เป็นส่วนหนึ่งในจินตนาการของเรา

มีความรู้เบื้องลึกเพิ่มเติมให้ค้นคว้าเกี่ยวกับ โรคพิษสุนัขบ้ามากกว่าที่เราโชว์ให้คุณดู

แต่การขุดคุ้ยแหล่งข้อมูล และข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ด้วยตนเอง

อาจเป็นเรื่องที่น่ากลัว

เราจึงร่วมมือกับเพื่อนๆ จาก Brilliant เพื่อสร้างหลักสูตรแบบโต้ตอบ

พร้อมบทเรียนแบบลงมือทำ เพื่อแนะนำแนวคิดบางส่วนที่เราแสดงในวิดีโอนี้

Brilliant เป็นเครื่องมือการเรียนรู้ แบบโต้ตอบที่มีมากกว่า 60 คอร์ส

ในด้านวิชาคณิต วิทย์ และวิทยาการคอมพิวเตอร์

พวกเขาทำให้วิทยาศาสตร์ เข้าถึงได้ด้วยการลงมือทำจริง

คิดว่าเป็นวิดีโอ Kurzgesagt เวอร์ชันสอนพิเศษแบบตัวต่อตัว

คุณจะได้ทดลองว่าไวรัสเข้าถึงสมองได้เร็วแค่ไหน

โดยพิจารณาจากการสร้างโปรตีนหรือ จำลองวิวัฒนาการทางพันธุกรรมของโรคพิษสุนัขบ้า

เพื่อสำรวจว่าการกลายพันธุ์ สร้างไวรัสที่ร้ายแรงที่เรารู้จักในปัจจุบันได้อย่างไร

คุณสามารถทำสิ่งต่างๆ เช่น จัดการพลังงานเพื่อดูว่าหลุมดำก่อตัวขึ้นอย่างไร

หรือควบคุมการขยายตัวของอวกาศ เพื่อกำหนดชะตากรรมสุดท้ายของจักรวาล

หากต้องการรับการฝึกสอนเบื้องหลังเกี่ยวกับ อวกาศและชีววิทยา และหัวข้ออื่นๆ อีกมากมาย

ไปที่ brilliant.org/nutshell และสมัครได้ฟรี

และยังมีสิทธิพิเศษสำหรับผู้ชมของ Kurzgesagt

200 คนแรกที่ใช้ลิงก์จะได้รับ ส่วนลด 20% สำหรับสมาชิกรายปี

ซึ่งจะปลดล็อกคอร์สทั้งหมดของ Brilliant ในด้านคณิต วิทย์ และวิทยาการคอมพิวเตอร์

เราชอบให้คุณหลงไหลไปกับการค้นคว้าของเรา

Brilliant จะพาคุณไปตลอดการเดินทาง

[OUTRO]

translated by anothertemp_