Video

Transkript

1970lerde Avrupada gökten binlerce tavuk kafalsı yağdı.

Tilkileri ve diğer vahşi canlıları hem mutlu etti hem de kafalarını karıştırdı.

Neden?

İnsanlığın bildiği en ölümcül virüsle savaşmak için aşıyla doldurulmuşlardı.

1930lardan Beri bir kuduz salgını vahşi hayatı silip

süpürüyordu ve insanlar virüsten sonsuza kadar kurtulmak istedi.

Kuduz, ismini Lyssa’dan aldı.

Deli öfkenin antik yunanlı ruhundan.

Ve neredeyse 4 Bin yıldır bize musallat olmuş durumda.

Hayvanlar’ı sinirli yaratıklara ve insanları sudan korkan zombilere dönüştürebilir.

Ama bunu büyüleyici yapan enfeksiyon’un sadece ne kadar tuhaf ve ölümcül olması değil

ama ayrıca savunmalarımızdan kaçınmakta ne kadar iyi olduğu.

Özetle Kurzgesagt Çevirmen:Talha Çetin İyi seyirler<3

Virüsler ölümle yaşam arasındaki sınırdalar

Kendini çoğaltmak için yaşayan hücrelere ihtiyac duyan bir kaç genetik talimattan neredeyse daha fazla.

Lyssa virüsü bir virüs için bile çok basit.

Sadece 5 Geni var,bu 5 Proteinin Karışık sorunları

çözmesine izin verem talimatlardan ibaret.

1-BİR MEMELİ ENFEKTE ET

2-BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNDEN KAÇIN

3-BEYNİNE SEYAHAT ET

4-KENDİNİ ÇOĞALT

5-YENİ BİR KONAK ENFEKTE ET

Enfekte olursanız ne olacağına bakalım.

Büyük ihtimalle salyasında milyonlarca virüs taşıyan bir

köpeğin dişlerini derinize geçirmesiye başlar.

Hedef: Sinir hücreleriniz,Nörönlarınız.

Onlar yaşayan elektirik kabloları.vücudunuzda elektrik sinayllerini iletiyorlar ve

Hücresel mekanizmasının bir ucundan Terminal’in

bir ucuna kadar 1.5 metre esneyebiliyorlar.

Terminal,hücrelerin bilgi aktaran kimyasalları ileterek birbirleriyle konuştuğu yerdir.

Lyssa büyük ihtimalle bu işlem için büyük önem arz eden alıcılara bağlanıyor

ve şüphe duymayan sinir hücrelerinin içine kayıveriyor.

İçerde virüsün çözmesi gereken büyük bir sorun var.

Hücreleri ele geçirmek ve daha fazla virüsü

çoğaltmak için Hücresel mekanizmaya gitmesi gerekiyor

Ve nöronlar çok uzun olduğundan bu hedef çok uzak olabilir.

Elinde bir çözüm var gerçi.

Hücrelerin onlara yapısal bütünlük sağlayan,içlerine yayılmış Mikrotüpçükleri var.

Ama ayrıca özelleştirilmiş bir dağıtım sistemi için özel bir ray sistemi sunuyorlar.

Dinein motoları enerjiyi kullanan ve kargoları teslim eden gerçek motorlardır.

Virüsün sayı olarak 10 katı olan 50 Farklı proteinden

yapılmalar ve küçük bir çift ayakkabıya benziyorlar.

Lyssa 5 Proteininden birini bu harika sistemi gasp etmek

için kullanıyor ve hücre çekirdeğine yönelmesini emrediyor.

Bağışıklık sistemi tüm bunları engellemek için ne yapıyor?

Şey…Ne yazık ki

Çok bir şey yapmıyor.

Genelde bir virüs saldırdığında sivil hücreleriniz

bağışıklık müdahalesini aktive etme konusunda önemliler.

Enfekte olduklarını farkediyorlar ve 100Binlerce özel bir protein ailesi salgılıyorlar.

İnterferonlar virüslere müdahale ediyorlar.

Çokca basite indirgememiz gerek ama özetle: İnterferonlar

Bağışıklık sisteminizi Virüs karşıtı silahlar yapması için uyarıyor.

Ama çok daha fazlasını yapıyorlar.

sivil hücrelere protein fabrikalarını bir süreliğine kapatmalarını söylüyorlar

ki bu da virüsün etkili bir şekilde kendini çoğalamayacağı anlamına geliyor.

Ve interferonlar hücrelerinize süper saydam olmalarını söylüyorlar.

Ki bu önemli çünkü virüs sivil hücrelerinizin içinde saklanırken bağışıklık

hücreleriniz sivil hücrelerinizin enfekte olduğunu nasıl farkedecek?

Vücudunuz bunu içlerine MHC Sınıf I Molekülü adı verilen izleme peneceleri yaparak çözüyor.

Hücreler hayatta kalmak için durmaksızın üretim yapıyorlar.

Ve bağışıklık hücrelerinize içlerinde neler olup bittiğini göstermek için ürünlerinden

rastegele örnekler alıp içeriye bir bakış sunmak

için onları küçük izleme penceresine koyuyorlar.

İnterferonlar hücrelerinize daha fazla izleme penceresi

yapmalarını ve süper saydam olmalarını söylüyor.

Eğer bir hücre enfekte olmuş ve virüs parçaları yapmaya zorlanıyorsa,

Bağışıklık hücreleriniz bu parçaları pencerede görür ve ve enfekte olmuş

hücreye içindeki virüsle birlikte kendisini öldürmesini emreder

Bu bir virüsü silip süpürmek için kullanılan metotların en güçlülerinden biri.

Ne yazık ki,Lyssa Nöronlarınızın İnteferonları yapmalarına

engel oluyor ve basitce bağışıklık sisteminize görünmez halde kalıyor.

Diğer virüslere farkla kendini kopyalarken konağını

öldürmüyor ki bu da ayrıca alarm sistemlerini tetiklerdi.

Onun yerine gizlice nörondan nörona atlıyor ve yavaşca beyninize doğru yolunu buluyor.

Bu aşama haftalardan aylara ve çok nadir şekilde yıllara kadar sürebilir

Ve bir sürü şeye bağlı olabilir.

Mesela ısırığın yüzünüzde veya ayağınızda olması ya da kaç virüsün kaslarınıza girdiği.

Lyssa sabırlı bir canavar.

Hedefine olan yere ulaşana kadar

BEYİN SAPINIZ

Sonunda bağışıklık sistemi bir şeylerin yolunda

olmadığının farkına varıyor ve tepki veriyor.

En güclü virüs karşıtı hücrelerinizden olan Katil T hücrelerini enfekte olmuş

hücreleri araması,öldürmesi ve düşmanı ortadan kaldırması için yolluyor.

Diğer bir viral enfeksiyonda bu bir dönüm noktası olurdu

ama kuduzda T hücreleri felaketlerine doğru koşuyorlar.

5 Poteinli basit Lyssa Uno Reverse kartını oynayıp

bağışıklık sisteminin ustalığını ona karşı kullanıyor.

Merkezi bağışıklık sisteminiz vücudunuzun çok kırılgan bir parçası

ve bu yüzden bağışıklık sisteminizin çok dikkatli olması gerekiyor.

Beyninizdeki bir kaç üşütük hücre ölmeniz için hızlı bir yol.

Yani sinir sisteminize girmekte özgür değiller

davet edilmeli ve kapı dışarı atılabilir olmalılar.

Eğer sinir hücreleriniz T hücrelerinin fazla tepki verdiklerini düşünürlerse

Kendilerini korumak için T hücrelerine kendilerini yok etme emri verebilir.

Ve Lyssa enfekte olmuş nöronların bu emri ifade etmelerinin bir yolunu buldu.

Yani güçlü savunma hücreleriniz gelirken onlara intihar etmeleri emredildi.

Artık virüs Beyin sapına sızıyor.

Bu aşamaya ulaşıldığında…

ÖLECEKSİNİZ.

LYSSA NASIL ÖLDÜRÜR?

Lyssa virüsüyle ilgili gıcık edici şeylerden biri ise enfekte

olmuş birinin tam olarak neden ve nasıl öldüğünü bilmememiz.

Virüslerin zararına dahil genel düşüncemiz:Hızlıca

coğalmaları ve yeterince kopya ürettiklerinde

konaklarını öldürmeleri,ayrıca çokca hasar veren

devasa bağışıklık tepkimelerini tetiklemeleri

Ama burada olan şey bu değil gibi görünüyor.

Kuduz hastasının beyin dokusu az hatta bazen hiç hasar göstermiyor.

Gördüğü her şeyi öldürmek yerine, şu an Lyssa’nın tahribata

neden olup nöron iletişimini altüst ettiği düşünülüyor.

o kadar ki artık iş görmez hale geliyor.

Bu kafa karışıklığı,sinir ve felç gibi semptomlara yol açıyor.

Şimdi virüs ayrılmaya başlıyor.

Hala nöronlarda seyahat ediyor,beyinden göç ediyor ve tükürük bezlerine yöneliyor.

Bu olağanüstü çünkü tek bir yöe seyahat ettikten sonra virüs seyrini değiştiriyor.

10larca yıllık çalışmadan sonra bile bu nasıl oluyor bilmiyoruz.

Lyssa sonunda tükürüğünüzü köpürtüyor

Sinirli memelilerin bir diğerini ısırmasına ve

döngüyü tekrar etmesine hazır hale getiriyor

Bu bir zombi salgınının başlangıcı gibi görünürken,şansımıza insanların

diğer insanları ısırdığına ve kuduzu bu yolla yaydığına dair bir vaka yok.

Şimdi…Son yakın.

Hızlıca ensefalit geliştiriyorsunuz:

uyuşukluktan felce kadar çokca hoş olmayan nörolojik semptomla beynin şişmesi.

İlk başta yavaşca ve sonrasında siz komaya

girerken aniden organ üstüne organın iflas etmesi

Bilinen hiçbir etkili tedavi yok.

Semptomlar göründükten sonra hayatta kalan neredeyse hiç kimse yok.

Bildiğimiz açık ara en ölümcül virüs.

Sizi aslında kurtarabilecek bir şey olması dışında:

Bir Aşı.

Kuduz insanların aşısını geliştirdiği ilk hastalıklardan biriydi.

Aşıların yaptığı bağışıklık sisteminizi gelecekteki saldırılara karşı hazırlaması

ki elinde doğru ve yüksek sayıda hazır silah olsun

Basit Lyssa’nın korkunç numaraları bir kere aşı oldunuzmu işe yaramıyor.

Ve aşı başka bir nedenden de özel

Lyssa ilk bir kaç hafta çok yavaş olduğundan aşı

siz Lyssa’ya maruz kaldıktan sonra da yapılabilir.

Yani bir hayvan tarafından ısırıldıktan sonra yine de aşı olabilirsiniz.

hasta bir vahşi hayvanla bağlantıya geçtiyseniz bu da çok önemli.

bir yarasayı ele alalım çünkü çoğu zaman ufak

bir dişle yapılan ısırığı farketmesiniz bile.

Kuduz bir canavar.

Türümüzü binlerce yıl takip eden,

atalarımızın ödünün koptuğu ve bunda gayet haklı oldukları bir canavar

Hala her yıl 60Bin civarında insan öldürüyor.

neredeyse yarısı çocuklardan oluşuyor.

Bu canavarı yok etmenin çok uzağındayız.

Gölgelerde,Ormanlarda ve her çeşit hayvanın içinde gizleniyor

Eğer nasıl uzak tutacağımızı unutursak ya da aşıya karşı şüphecilik

akınmını devam ettirirsek büyük sayılarda geri dönmeye hazır durumda.

Bir gün insanlığın bu canavarı katledeceğini umalım ki

Bu da çoğu canavar gibi hayal gücümüzün bir parçası olabilsin.

Sadece bir bakış atmaktansa kuduz hakkında öğrenebileceğiniz daha çok şey var.

Ama tek başınıza bilimsel kaynaklara ve bilgilere dalmak ürkütücü olabilir.

Elinizin altında bulunacak dersler vermek ve

interaktif bir kurs kurmak ve size bu videoda

gösterdiğimiz bazı konseptlerde yol göstermek

için Brilliant’tan arkadaşlarımızla ortak olduk

Brilliant 60’ın üzerinde Matematik,bilim ve

bilgisayar bilmi sunan bir interaktif öğrenme aracı

Bilimi elinizin altına getirerek ulaşılabilir kılıyorlar.

Bunu Kurzgesagt videolarının bire bir eğitim hali olarak düşünün.

Proteinine göre bir virüsün beyninize ne kadar hızlı

yayıldığını deneyebilirsiniz ya kuduzun genetik evrimine

dair simülasyonlar yaparak mutasyonların bugün bildiğimiz

ölümcül virüsü nasıl yarattığını keşfedebilirsiniz

Kara deliklerin nasıl oluştuğunu görmek için

enerjiyi manipüle etmek gibi şeyler yapabilirsiniz.

Ya da evrenin kaderini belirlemek için uzayın genişlemesini kontrol edebilirsiniz.

Kamera arkası biyoloji,uzay eğitimi ve daha fazlasını almak

için BRILLIANT.ORG/NUTSHELL adresine gidip bedavaya kayıt olun

Ve Kurzgesagt izleyicileri için ekstra bir şey var:Linki kullanan

ilk 200 kişi yıllık üyeliklerine %20 indirimli sahip olacak.

Ki bu da tüm Brilliantta olan tümbilim,matematik

ve bilgisayar bilimi derslerinin kurslarını açıyor.

Tavşan deliğine araştırmalarımızla inmeye bayılıyoruz.

Brilliant yolculuğa katılmanız için elinizden tutacak.

DOĞA HEP KORKUNÇ DEĞİL

AYRICA GÜZEL DE OLABİLİR

Kurzgesagt’a abone olmayı unutmayın.<3 Çevirmen:Talha Çetin DAHA FAZLA EĞLENCE VE GELİŞME İÇİN BİZİ BURALARDAN TAKİP EDİN