Video
Transkripte
Çka nese universi yne
vjen me nje buton vete-shkatrrimi
qe ta eleminoj vet-veten
ne menyr efikase,
çë çdo gje
do te ndalte se ekzistuari
the jeta do te ishte e pamundur
pergjithmone
Katastrofa ekologjike finale -
Shkaterrim Vakuumi
(Theme Music)
Ne menyre qe te shpjegojm se si universi yne
mund ta shkatrroj vet-veten
duhet te kuptojme dy parime:
Nje - Nivelet e energjise
Nje ide thelb ne fizik eshte se
çdo gje ka nje nivel te energjise.
Sa me i larte niveli, sa me shume energji ne sistem
Druri, per shembull, ka nje nivel te larte.
Mund te digjet, nje proces qe
liron energji kimikale qe ruhet ne lidhje molekulare
dhe kthehet ne nxehtesi.
Hi-u qe mbet eshte ne nje
nivel te energjise me te ulet se druri me pare.
Dy - stabiliteti.
Çdo gje ne univers provon qe te leviz
drejt “Gjendjes tokesore”, ne te cilen eshte plotesisht stabile
dhe ka sa me pak energji qe eshte e mundur.
Per shembull, nje top ne nje koder eshte jo-stabil
dhe ka shume energji potenciale.
Kur ‘shqetesohet’, do te bie rrotull deri ne fund te kodres
dhe do ta humbas energjine e tij potenciale gjate procesit
Topi tani eshte ne “Gjendjen e tij tokesore” dhe stabil
Dhe do te qendroj ashtu.
Çdo gje ne universin tone
i ndjek keto dy parime.
Nese nje gje ka shume energji,
eshte jo-stabile dhe deshiron qe ta humbas ate (energjine)
ne menyre qe te behet stabile
dhe ta arrije “Gjendjen tokesore”.
Kjo eshte e vertet per çdo sistem
edhe ne boten e çuditshme
te mekanikes kuantike.
Nese kuptimi jone aktual per fiziken eshte i sakte, atehere universi
i merre vetit e tije nga fushat kuantike.
Kjo shpjegohet ne detaje
nje nje video tjeter.
Per kete video, imagjonojeni ato
si regullatoret e universit.
Ato i tregojne grimcave si
te veprojne dhe te bashkveprojne
Si çdo gje ne universe,
ato deshirojne qe te jene ne nivelin me te ulet te energjise,
qe quhet “Gjendje Vakuumi”.
Kjo nuk ka asgje te beje me
vakuumin ne hapesire.
Kjo quhet ne kete menyre
sepse shkencetaret jane jo te mir kur vie puna tek emertimi i gjerave
Te gjitha fushat shkojne drejt
Gjendjes se tyre te vakuumi, perveç ndoshta njeres.
Eshte e mundur qe Fushat e Higgs
nuk jane stabile, por meta-stabile,
qe eshte nje menyre tjeter e te thenit qe
ajo pretendon qe te jete stabile, por ne te vertete nuk eshte.
Pra eshte Vakuum i Rremë.
Fusha e Higgsit eshte pergjegjese per
dhenien e mases se tyre grimcave,
qe kontrollen se si çdo gje
ne univers bashkvepron.
Çka do te ndodhte nese Fusha e Higgsit nuk do te ishte Vakuum i Rremë!?
Mendoni per topin tone ne fund te kodres:
Topi eshte Fusha e Higgsit,
Fundi i kodres ndoshta nuk eshte niveli i energjise me i vogel per Fushen e Higgs-it
Ndoshta ka edhe nje koder me te thelle kur deshiron qe te shkoje.
Kjo do te thoshte se Fusha e Higgs-it ka shume energji potenciale,
qe pret per tu liruar.
Fusha e Higgs-it mund te jete si nje cope druri
por e permbytur nga benzina
duke pritur qe ti jep flake universit.
Nje shkendij e rastesishme si tuneli kuantik
mund te liroj potencialin e energjise
te Fushes se Higgs-it.
Kjo mund te ndodh ne çdo moment
dhe pa paralajmerim.
Nese ne qfaredo pike ne hapesire,
e ashtuquajura Shkaterrimi Vakuum fillon,
atehere nuk ka kthim mbrapa.
Ndersa Fusha e Higgs-it perplaset ne
gjendje energjike me te ulet,
ajo liron nje shume masive
te energjise potenciale.
Kjo energji e shtyn hapesiren per-reth saj
mbi pengesen, dhe kjo gje liron
me shume energji potenciale.
Nje sfer e re stabile e Fushes se Higgs-it
ose Vakuum i Vertet, zgjerohet ne
shpejtesin e drites ne te gjitha drejtimet
Imagjinojeni te jeni te ulur ne nje det plot me benzine
me madhesi te universit, dhe e tera eshte ne flake.
Kjo sfer eshte e rrethuar nga
nje mbrojtes i energjis qe zhduke çdo gje
me te cilen bie ne kontakt.
Çdo gje qe prek
eleminohet nga ekzistenca.
Sfera do te vazhdoje te rritet per gjithmone
duke fshire universin.
Nuk ka asnje menyre per tu paralajmeruar,
pasi qe eshte shume e shpejt.
Por ne nuk jemi qfare te bejme, gjithsesi.
Shkaterrimi yne do te ishte i menjehershem
ne nje fraksion sekondi,
Toka do te zhdukej.
Por, ne te vertet, behet edhe me keq.
Nese niveli i energjise
se Fushes se Higgs-it ndryshon,
kjo ndryshon gjithçka ne fizik.
Ne Vakuumin e Vertet te sferes,
modeli standart do te permbyset,
dhe do te zevendesohet nga ligje te fizikes te reja
qe nuk i dim -
si grimcat veprojne,
si atomet mbahen se bashku,
si reagojn kimikalet.
Vakuum Shkatrrimi nuk do te shkaterroj vetem jeten,
do ta shkaterroje vete kimin,
duke e bere jeten siç e njofim te pamundur
Ne thjesht nuk e kemi iden
se si do te ishte brenda.
Ndoshta do te jete nje hije e asaj çfare eshte sot
ose do te jete diçka krejtesisht ndryshe.
Ne nuk e dime.
Nese Shkatrrimi Vakuum ndodhe,
botekuptimi do te jete me te vertete i zymte.
Nese ndjeheni te merakosur tani,
mos jeni.
Ne keto momente, Shkaterrimi Vakuum eshte spekulim
i bazuar ne kuptimin e tanishem te
grimcave fizike, qe mund te jene gabim.
Eshte si te perdoreni nje vizore
qe te masim nje kontinent.
3 vite me vone
Sigurisht, mund ta besh, por ndoshta do
te jesh gabim per disa njesi.
Per momentin, askush s’mund te thote se Shkatrrimi Vakuum
eshte nje gje e vertete
ose nje ide e frikshme.
Por edhe nese nje ose shume sfera
te vdekjes kane filluar te zgjerohen,
universi eshte shume i madhe
aq shume sa qe ndoshta nuk do te na arrije
per miliarda vite.
Nese jane larg mjaftueshem,
ndoshta nuk do te na arrinje kurre
per shkak te zgjerimit te universit.
Shpejtesia e Drites nuk eshte aq e shpejt
ne shkalle universale.
Keshtu qe, perderisa Shkaterrimi Vakuum
eshte tmerrues,
per momentin, ka gjera tjera
prej te cilave ne duhet te jem te friksuar.
Ne kontrast me Shkaterrim Vakuumi,
ne kemi fuqin te pergatitemi
per shumicen e tyre.
Video si keto
marrin qindra ore qe te behen
keshtu qe mbeshteneni neve ne Patreon
nese deshironi te mesoni me shume
per shkaterrimin e gjithçkaje.
Na ndihmon ne mase te madhe.
Ne kemi provuar ta shkaterrojme universin
se paku nje here çdo disa muaj.
Keshtu qe, nese keni ndonje skenar
per fundin e botes
atehere na tregoni ne komente.
Titra nga bashkësia Amara.org