Video

Transkripte

Çka nese universi yne

vjen me nje buton vete-shkatrrimi

qe ta eleminoj vet-veten

ne menyr efikase,

çë çdo gje

do te ndalte se ekzistuari

the jeta do te ishte e pamundur

pergjithmone

Katastrofa ekologjike finale -

Shkaterrim Vakuumi

(Theme Music)

Ne menyre qe te shpjegojm se si universi yne

mund ta shkatrroj vet-veten

duhet te kuptojme dy parime:

Nje - Nivelet e energjise

Nje ide thelb ne fizik eshte se

çdo gje ka nje nivel te energjise.

Sa me i larte niveli, sa me shume energji ne sistem

Druri, per shembull, ka nje nivel te larte.

Mund te digjet, nje proces qe

liron energji kimikale qe ruhet ne lidhje molekulare

dhe kthehet ne nxehtesi.

Hi-u qe mbet eshte ne nje

nivel te energjise me te ulet se druri me pare.

Dy - stabiliteti.

Çdo gje ne univers provon qe te leviz

drejt “Gjendjes tokesore”, ne te cilen eshte plotesisht stabile

dhe ka sa me pak energji qe eshte e mundur.

Per shembull, nje top ne nje koder eshte jo-stabil

dhe ka shume energji potenciale.

Kur ‘shqetesohet’, do te bie rrotull deri ne fund te kodres

dhe do ta humbas energjine e tij potenciale gjate procesit

Topi tani eshte ne “Gjendjen e tij tokesore” dhe stabil

Dhe do te qendroj ashtu.

Çdo gje ne universin tone

i ndjek keto dy parime.

Nese nje gje ka shume energji,

eshte jo-stabile dhe deshiron qe ta humbas ate (energjine)

ne menyre qe te behet stabile

dhe ta arrije “Gjendjen tokesore”.

Kjo eshte e vertet per çdo sistem

edhe ne boten e çuditshme

te mekanikes kuantike.

Nese kuptimi jone aktual per fiziken eshte i sakte, atehere universi

i merre vetit e tije nga fushat kuantike.

Kjo shpjegohet ne detaje

nje nje video tjeter.

Per kete video, imagjonojeni ato

si regullatoret e universit.

Ato i tregojne grimcave si

te veprojne dhe te bashkveprojne

Si çdo gje ne universe,

ato deshirojne qe te jene ne nivelin me te ulet te energjise,

qe quhet “Gjendje Vakuumi”.

Kjo nuk ka asgje te beje me

vakuumin ne hapesire.

Kjo quhet ne kete menyre

sepse shkencetaret jane jo te mir kur vie puna tek emertimi i gjerave

Te gjitha fushat shkojne drejt

Gjendjes se tyre te vakuumi, perveç ndoshta njeres.

Eshte e mundur qe Fushat e Higgs

nuk jane stabile, por meta-stabile,

qe eshte nje menyre tjeter e te thenit qe

ajo pretendon qe te jete stabile, por ne te vertete nuk eshte.

Pra eshte Vakuum i Rremë.

Fusha e Higgsit eshte pergjegjese per

dhenien e mases se tyre grimcave,

qe kontrollen se si çdo gje

ne univers bashkvepron.

Çka do te ndodhte nese Fusha e Higgsit nuk do te ishte Vakuum i Rremë!?

Mendoni per topin tone ne fund te kodres:

Topi eshte Fusha e Higgsit,

Fundi i kodres ndoshta nuk eshte niveli i energjise me i vogel per Fushen e Higgs-it

Ndoshta ka edhe nje koder me te thelle kur deshiron qe te shkoje.

Kjo do te thoshte se Fusha e Higgs-it ka shume energji potenciale,

qe pret per tu liruar.

Fusha e Higgs-it mund te jete si nje cope druri

por e permbytur nga benzina

duke pritur qe ti jep flake universit.

Nje shkendij e rastesishme si tuneli kuantik

mund te liroj potencialin e energjise

te Fushes se Higgs-it.

Kjo mund te ndodh ne çdo moment

dhe pa paralajmerim.

Nese ne qfaredo pike ne hapesire,

e ashtuquajura Shkaterrimi Vakuum fillon,

atehere nuk ka kthim mbrapa.

Ndersa Fusha e Higgs-it perplaset ne

gjendje energjike me te ulet,

ajo liron nje shume masive

te energjise potenciale.

Kjo energji e shtyn hapesiren per-reth saj

mbi pengesen, dhe kjo gje liron

me shume energji potenciale.

Nje sfer e re stabile e Fushes se Higgs-it

ose Vakuum i Vertet, zgjerohet ne

shpejtesin e drites ne te gjitha drejtimet

Imagjinojeni te jeni te ulur ne nje det plot me benzine

me madhesi te universit, dhe e tera eshte ne flake.

Kjo sfer eshte e rrethuar nga

nje mbrojtes i energjis qe zhduke çdo gje

me te cilen bie ne kontakt.

Çdo gje qe prek

eleminohet nga ekzistenca.

Sfera do te vazhdoje te rritet per gjithmone

duke fshire universin.

Nuk ka asnje menyre per tu paralajmeruar,

pasi qe eshte shume e shpejt.

Por ne nuk jemi qfare te bejme, gjithsesi.

Shkaterrimi yne do te ishte i menjehershem

ne nje fraksion sekondi,

Toka do te zhdukej.

Por, ne te vertet, behet edhe me keq.

Nese niveli i energjise

se Fushes se Higgs-it ndryshon,

kjo ndryshon gjithçka ne fizik.

Ne Vakuumin e Vertet te sferes,

modeli standart do te permbyset,

dhe do te zevendesohet nga ligje te fizikes te reja

qe nuk i dim -

si grimcat veprojne,

si atomet mbahen se bashku,

si reagojn kimikalet.

Vakuum Shkatrrimi nuk do te shkaterroj vetem jeten,

do ta shkaterroje vete kimin,

duke e bere jeten siç e njofim te pamundur

Ne thjesht nuk e kemi iden

se si do te ishte brenda.

Ndoshta do te jete nje hije e asaj çfare eshte sot

ose do te jete diçka krejtesisht ndryshe.

Ne nuk e dime.

Nese Shkatrrimi Vakuum ndodhe,

botekuptimi do te jete me te vertete i zymte.

Nese ndjeheni te merakosur tani,

mos jeni.

Ne keto momente, Shkaterrimi Vakuum eshte spekulim

i bazuar ne kuptimin e tanishem te

grimcave fizike, qe mund te jene gabim.

Eshte si te perdoreni nje vizore

qe te masim nje kontinent.

3 vite me vone

Sigurisht, mund ta besh, por ndoshta do

te jesh gabim per disa njesi.

Per momentin, askush s’mund te thote se Shkatrrimi Vakuum

eshte nje gje e vertete

ose nje ide e frikshme.

Por edhe nese nje ose shume sfera

te vdekjes kane filluar te zgjerohen,

universi eshte shume i madhe

aq shume sa qe ndoshta nuk do te na arrije

per miliarda vite.

Nese jane larg mjaftueshem,

ndoshta nuk do te na arrinje kurre

per shkak te zgjerimit te universit.

Shpejtesia e Drites nuk eshte aq e shpejt

ne shkalle universale.

Keshtu qe, perderisa Shkaterrimi Vakuum

eshte tmerrues,

per momentin, ka gjera tjera

prej te cilave ne duhet te jem te friksuar.

Ne kontrast me Shkaterrim Vakuumi,

ne kemi fuqin te pergatitemi

per shumicen e tyre.

Video si keto

marrin qindra ore qe te behen

keshtu qe mbeshteneni neve ne Patreon

nese deshironi te mesoni me shume

per shkaterrimin e gjithçkaje.

Na ndihmon ne mase te madhe.

Ne kemi provuar ta shkaterrojme universin

se paku nje here çdo disa muaj.

Keshtu qe, nese keni ndonje skenar

per fundin e botes

atehere na tregoni ne komente.

Titra nga bashkësia Amara.org