Video

Transkript

Nötron Yıldızları, kara delik olmayan en yoğun şeylerdir.

Çekirdeklerinde, varolan en tehlikeli maddeyi bulabiliriz:

Tuhaf Madde.

Evrenin kurallarını büken bu acayip şey o kadar olağanüstü ki

dokunduğu her şeye bulaşıp onları yok edebilir.

Ya da bize evrenin nasıl başladığını öğretebilir.

Belki ikisini de yapabilir.

Tuhaf maddenin gerçekten ne kadar olağanüstü olduğunu anlamak için,

önce birkaç temel konuya ihtiyacımız var.

Nötron yıldızı nedir, ve tuhaf madde evrenin kurallarını nasıl yıkar?

Tüm bunları tek bir videoya sıkıştırabilmek için, birkaç şeyi fena halde basite indirgeyeceğiz

ama daha fazla detay isterseniz, size okumanız için ayrıca kaynak sağlayacağız.

Nötron yıldızı çok devasa bir yıldızın süpernova patlamasının ardından geriye kalandır.

Bu gerçekleştiğinde, yıldızın çekirdeği içe doğru çok büyük bir kuvvetle,

kendi kütle çekimi altında çöker,

öyle ki çekirdek ve parçacıkları şiddetle bir araya sıkıştırır.

Elektronlar protonların içine itilir, böylece birleşirler, ve nötronlara dönüşürler.

Atomların içindeki tüm boşluk bir anda,

birbirine yakın olmak istemeyen ama başka seçeneği olmayan parçacıklarla dolar.

Çaresizce kütle çekimine, çöküşe karşı koymaya çalışırlar.

Eğer kütle çekimi kazanırsa, bir kara deliğe dönüşürler.

Eğer onlar kazanırsa, bir nötron yıldızına dönüşürler.

Bu da nötron yıldızlarını bir şehir büyüklüğünde dev atom çekirdeği yapar,

ama ağırlıkları bizim Güneş’imiz kadar.

Ve burada, işler garipleşiyor.

Nötron yıldızının içindeki ortam çok olağanüstü

öyle ki nükleer fizik kuralları değişir.

Ve, bu tuhaf ve son derece tehlikeli bir maddeye yol açar.

Ama, kendimizi zorlamayalım.

Kuralların nasıl bozulduğunu öğrenmeden önce kuralları öğrenmemiz gerek.

Protonlar ve nötronlar, yani atomun çekirdeğini oluşturan parçacıklar,

quark denilen daha küçük parçacıklardan meydana gelir.

Quarklar cidden yalnız kalmak istemezler.

Onlara sınırlandırılmış deriz.

Onları ayırmaya çalışabilirsiniz, ancak siz daha güçlü çektikçe,

onlar da daha güçlü kendilerini bir araya çekmeye çalışırlar.

Eğer çok fazla enerji kullanırsanız, bu enerjiyi yeni quarklar oluşturmada kullanırlar.

Quarklar diğer parçacıkların yapı taşı olarak sadece bir arada bulunurlar.

ve tek başlarına hiçbir zaman gözlenmedi.

Birçok türleri vardır, ancak sadece iki tanesi kararlı madde oluşturur:

proton ve nötronlarda bulunan yukarı ve aşağı quarklar.

Görünüşe göre diğer tüm quarklar çabucak çürüyüp kayboluyor.

Ancak, bu durum nötron yıldızlarının içinde farklı olabilir.

Çekirdeklerinde faaliyet gösteren kuvvetler uç noktada,

öyle ki aslında Büyük Patlama’nın hemen ardından oluşan evrene benziyorlar.

Nötron yıldızı çekirdekleri fosil gibiler

bu da bize zamanda geriye, her şeyin başlangıcına bakmamızı sağlayabilir.

Öyleyse, kuarkların bir nötron yıldızı içinde nasıl davrandığını öğrenmek

evrenin kendi doğasını anlamanın bir yoludur.

Bir hipoteze göre nötron yıldızının içinde

protonlar ve nötronlar serbest kalırlar.

Tüm parçacıklar omuz omuza tıkışırlar,

çözünürler ve eriyerek bir çeşit quark banyosuna dönüşürler.

Sayılamayacak kadar çok parçacıklar tamamen quarklardan oluşan devasa bir şey oluşturur:

quark madde.

Bundan oluşan bir yıldıza da quark yıldız denir.

Gerçi, dışarıdan, sıradan bir nötron yıldızından farklı görünmeyebilir.

Artık, nihayet en tehlikeli madde hakkında konuşabiliriz.

Eğer bir quark yıldızının içindeki basınç yeterince büyükse

işler daha da tuhaflaşabilir.

Aynen.

Nötron yıldızlarının çekirdeğinde, bazı quarklar tuhaf quarklara dönüşebilirler.

Tuhaf quarklarlar acayip nükleer özelliklere sahipler ve daha ağırlar

ve, daha iyi bir deyişle, daha güçlüler.

Çıkagelirlerse, tuhaf maddeyi oluşturabilirler.

Tuhaf madde maddenin ideal hali olabilir;

mükemmel yoğunlukta, mükemmel kararlılıkta, yok edilemez.

Evrendeki tüm diğer maddelerden daha kararlı.

Öyle kararlı ki, nötron yıldızlarının dışında da varlıklarını sürdürebilirler.

Eğer durum buysa, bir problemimiz var:

bulaşıcı olabilir.

Dokunduğu her madde kararlılığından o kadar çok etkilenebilir ki

onlar da hemen tuhaf maddeye dönüşebilir.

Protonlar ve nötronlar çözülür ve quark banyosunun bir parçası olurlar

böylece enerjileri serbest kalır ve daha fazla tuhaf madde oluşur.

Bundan kurtulmanın tek yolu onu bir kara deliğe atmak olabilir.

Ama, yine de, kimin umrunda ki?

Tüm bunlar nötron yıldızlarının içinde.

Ta ki nötron yıldızları diğer nötron yıldızlarıyla çarpışana dek,

ya da kara deliklerle,

içlerindeki muazzam miktarları dışarıya saçarlar

bunlardan bazıları tuhafcık(strangelet)lar denilen küçük tuhaf madde damlacıkları içerebilirler.

Tuhafcıklar bir nötron yıldızının çekirdeği kadar yoğundurlar.

Gerçekten çok küçük olabilirler, hatta belki atom altı boyutta,

ama en büyük tuhafcıklar bile bir roketten daha büyük olamaz.

Bu tuhafcıklar galaksi boyunca milyonlarca ya da milyarlarca yıl sürüklenebilirler

şans eseri bir yıldızla ya da bir gezegenle karşılaşana kadar.

Eğer biri Dünya’ya çarpmış olsaydı, hemen onu tuhaf maddeye dönüştürmeye başlardı.

Daha çok dönüştürdükçe, daha çok büyüyebilir.

Sonunda, Dünya’yı oluşturan tüm atomlar dönüşmüş olur.

Dünya bir asteroit boyunda sıcak bir tuhaf madde yığını olur.

Eğer bir tuhafcık Güneş’e çarparsa, içine çökerek bir tuhaf yıldıza dönüşebilir,

onu kuru bir ormandan geçen ateş gibi yiyip geçer.

Bu durum Güneş’in kütlesi pek değiştirmez, ama onu çok daha az parlak yapar,

böylece Dünya ölümcül derecede donar.

Ve, minik bir virüs gibi, bir tuhafcığın geldiğini görmemiz mümkün olmayabilir.

Daha da kötüsü, bazı teoriler tuhafcıkların sanılandan çok daha fazla olduğu öngörüyor

galaksideki tüm yıldızların sayısını geçecek kadar.

Bu tuhafcıklar Büyük Patlama’dan hemen sonra oluşmuş olabilir,

her yerin bir nötron yıldızının çekirdeği kadar sıcak ve yoğun olduğu zaman.

Evren genişledikçe ve geliştikçe,

galaksilerin kütle çekimi etrafında toplanmış olabilirler.

Tuhafcıklar o kadar çok ve ağır olabilirler ki,

aslında galaksileri bir arada tuttuğunu düşündüğümüz karanlık madde bile olabilirler.

Ama, belki de değildirler.

Bu bir spekülasyon, hem son birkaç milyar yıldır Dünya, Güneş ve gezegenler

tuhafcık yangınında yanarak tükenmedi

yani görünüşe bakılırsa yakın bir zamanda gerçekleşme ihtimali oldukça düşük.

Bugün bu tuhaf varlıkları anlamak evrenimizin doğuşunu

ve neden şimdi olduğu gibi görünecek şekilde büyüdüğünü anlamamızda anahtar olabilir.

Bilim insanları ilk defa mıknatıslarla ve kablolarla oynamaya, elektronlar hakkında düşünmeye başladıklarında

gelecek yüz yılda teknolojinin nasıl gelişeceği konusunda hiçbir fikirleri yoktu.

Bilim insanlarının bugün nötron yıldızları ve tuhaf maddenin sebeplerini düşünmeleri

belki de insanları en çılgın hayallerimizin bile ötesindeki bir geleceğe hazırlıyordur.

Ya da, belki de hazırlamıyordur, zaman gösterecek.

Yani, evrenin yıkılıp yıkılmadığını görmek için beklerken

hala daha fazla bilgi edinmek isteyebilirsin.

Size yardım edebiliriz.

Brilliant’dan olan arkadaşlarımız, bilim dünyasının tamamına olan bakış açınız olabilirler,

Brilliant, interaktif problem-çözme kursları ve matematik, mantık ve mühendislikteki günlük mücadelelerle

bilimi pratik bir şekilde ele almanıza yardımcı olan bir web sitesidir.

Her problem, karmaşık konuları tek başınıza çözmek için ihtiyacınız olan tüm araçları sağlar.

Yaparak öğrenin, fakat elleriniz değil beyninizle.

Bulmaca ve kursların dibine ulaşmak için merakınızı kullanın

mesela klasik mekanik, astronomi, kütle çekimi fiziği ya da çok daha fazlası!

Açıklamadaki linke tıklarsanız, ya da brilliant.org/nutshell adresini ziyaret ederseniz

ücretsiz üye olabilir ve hayal ettiğinizden çok daha fazlasını öğrenebilirsiniz.

Ve, kurzgesagt izleyicileri için ekstra bir kıyağımız var:

Linki kullanan ilk 688 kişi, yıllık üyeliklerinde% 20 indirim elde ediyor,

tüm günlük problemlerinizi arşivinizde görebilecek

ve tüm kursları açabileceksiniz.

Brilliant gününüzü biraz daha akıllı bitirmenize yardım eder.

Bağımlısı olabilirsiniz.