Video

Transkripte

Nje milingone eshte mjaft budallaqe.

Nuk ka shume trure,pa vullnet pa plan

dhe prape,shume milingona sebashku jane te mencura.

Nje koloni milingonash mund te ndertoj struktura komplekse.

Disa koloni mbajne ferma te humusit,tjeret kujdesen per bagetit.Ata mund te peshojn luften ose te mbrojne vetveten.

Si eshte kjo e mundur?

Si mund nje tuf budallenjsh te bejne gjera te zgjuara sebashku?

Ky fenomen quhet emergjence

dhe eshte nje nga misteret me mbreslenese te universit tone.

Me shkurte, ajo pershkruan gjerat e vogla qe formojne gjera mete medha qe kane vecori te ndryshme se shuma i pjeseve te tyre.

Emergjenca eshte nje kompleksitet qe del nga thjeshtesia, dhe emergjenca eshte kudo.

[Intro]

Uje ka shume vetite te ndryshme ne molekulen qe e bejne ate.si koncepti i lageshtise.

Merr pelhuren e lagesht,nese e veshtron thelle mjaftueshem nuk ka lageshti.

Ka vetem molekula qe rrine ne hapsirat midis atomeve te rrobes.

Lageshtia eshte nje vetij e shfaqur nga uji.

Dicka e re qe eshte krijuar vetem nga shume nderveprime individuale midis molekulave te ujit.

Dhe kjo eshte pakashume.Shume gjera qe nderveprojne nen disa rregulla te caktuara,qe krijojn dicka meteper dhe pertej vetvetes.

Del se me teper eshte ndryshem

Kjo vetij e ndryshme eshte vetvetiju nje gje ere,dhe kjo gje ere mund te ciftohet me gjera te tjera te reja per te perseritur procesin.

Mund ta imagjinosh kete si shtresa te mbledhura pal me cdo shtres e bere me pjese me komplekse.

Atomet formojne molekulat.

Molekulat formojne proteinat.

Proteinat bejne qelizat.

Qelizat bejne organet.

Organet formojne individed.

Individed formojne shoqerine.

Por si mund dicka te jete me shume se shuma e pjeseve?

Si milingona formojne ate lloj entitet te vrenjtur qe eshte koloni?Duke ndjekur rregullat e percaktuara qe prodhojne rregull nepermjet kaosit.

Per shembull, let shikojme se si nje koloni milingonash shperndan punet.

Let supozojme se nje koloni ka ka 25%punetore, 25%kujdestare,

25%ushtare dhe 25%mbledhes.

Milingonat komunikojn punet e tyre nepermjet kimikateve. Per shembull, milingonat punetore vazhdimisht sekretojne kimikate qe thon ‘jam nje punetore’.

Kur milingonat takojne milingona te tjera,ata nuhasin njeri tjetrin per te mbledhur informacion,i thone njeri tjetrit per punen qe bejne dhe cfare po bejne.

Te dy mbajne shenim se ke kane takuar nete kaluaren.

Tani,imagjino nje milingone ngrenese qe vret shumicen e mbledhesve. Nese kjo nuk rrugullohet kolonija do ngrodhi urije.

Shume punetore milingona duhet te ndryshojne punet, por si u a thua kete mijerave prej tyre

Thjeshte.ju sua thoni dot

Punetoret tane milingona prape do takohen dhe nuhasin milingonat e tjera, por do ndeshen me pothuajse fare mbledhes

Numeron shume pak mbledhes, derisa arrin piken kritike, dhe atehere ndryshon punen e vet.

Punetori behet mbledhes. Milingonat e tjera do bejne te njejten gje, derisa pas pak kohe ka mjaftueshem mbledhes perseri.

Balanca eshte rikthyer vetvetiu

Veprimet dhe nderveprimet te nje individi jane te rastesishme.Nuk mund te planifikosh se cila milingone do ndeshet me nje tjeter milingone

Por seti i thjeshte i rregullave eshte aq elegant saqe operimet e kolonise dalin si pasoje.

Ne nje nivel nivel me themelor qindra miljona molekula nderveprojne per te mbajtur nje strukture mahnitese te fuqishme.

Nje qenie me vetij shumeme te ndryshme sesa shuma e pjeseve te vdekura te saje lulezon.

Njesia me e vogel e jetes: nje qelize

Ne akoma nuk e kemi nje percaktim te qarte se cfare gjerat e gjallla jane,Ne thjesht dime se ato shfaqen nga gjerat qe sjane gjalle

Qelizat kombinohen dhe bashkepunojne.Ato specializojne dhe pergjigjen njera-tjetres

dhe me kalimin e kohes ,ne zhvillohemi ne organisma komplekse me kapacitete te jashtezakonshme.

Duarte e tua dhe kembet dhe zemra jane nje sistem jashtezakonisht kompleks me sistem te komplikuar te bere nga triliona individe budallenj

…dhe prape ne marrim fryme. tresim dhe shikojme vidiot e youtubit.

SI e dine qelizat e tua se cfare duhet te bejne

Mendoni per qelizat ritmitkardiak ne zemer.

Miliarda te tyre kane nevoje te dergojne nje impuls fiks ne momentin e duhur qe te krijojn ne menyre kolektive nje rrahjezemre.

Qelizat tona shperndajn infromacione kimike me qelizat fqinj per te shikuar se cfare jane duke bere, pastaj vendosin cfare te bejne.

Nese eshte midis shume qelizave nete njejten detyre dhe fillojne te punojne ne ate detyre gjithashtu, dhe mbajne ritmin meto

Nuk ka mendje kryesor qe jep komandime.Thesht njesi teke qe komunikojne me fqinjet dhe veprojne ne baze te reagimeve qe marin.

Por per pjesen me te rendesishme? Cfare eshte ajo gjeja qe bene keto lloje pyetjesh?

Eshte ndergjegja jone nje vetije emergjente e qelizave ne trurin tone?

Kjo pyetje eshte shume e madhe dhe e rendesishme, e kerkon nje video te sajen.

Disa gjera qe lulezojne jane te veshtira per ti percaktuar.Ti nuk mund te prekesh nje koloni milingonash,vetem pjeset e saj.

Ajo ska ska as trure as ftyre, as trupe.

Dhe prape nje koloni ndervepron me boten.

Ashtu si kolonit lulezojne nga milingonat, gjerat lulezojne nga njerezit, Si kombet.

Cfare eshte nete vertet nje kombe, a eshte popullata?

A eshte institucionet, simbolet e saj si flamujt, ngjyrat ose himnet?

Gjerat fizike qe e bejne si qytetet, territoret qe zapton?

Te gjitha keto gjera jane te rrjedhshme.

Populatat ndryshojn dhe zevendesohen.

Institucionet vijne e ikine. qytetet mund te ndertohen dhe braktisen.

Kufinjte kane ndryshuar gjate gjithe kohes pergjate historise, dhe simbolet jane zevendesuar nga simbole te reja.

Nje kombe nuk ka ftyre, as trure, as trupe.

A jane kombet te vertet atehere? Sigurisht qe jane,sic jane kolonit e milingonave, kombet nderveprojne me boten.

Ato ndryshojn peisazhet, peshojn lufterat,rriten ose tkurren, dhe ato mund te ndalojn te ekzistojn.

Por ato ekzistojn vetem se shume njerez nderveprojne me njeri tjetrin

Por jo vetem kombet. Te gjitha strukturat komplekse qe na rrethojne lulezojne nga ne.

Edhe nese nuk e synojme, ne jemi duke krijuar vazhdimisht.

Komunitete,kompani.qytete.shoqeri.

Te gjitha keto gjera jane entitete qe kane rrenjesisht vetij te ndryshme dhe aftesi te ndryshme nga mjaft majmunat budallenj nga se lulezuan.

Nuk dime asnje prej tyre pse ndodh.

Ne thjesht i vezhgojme , dhe duket se eshte nje vecori rrenjesore e universit tone.

Mund te jete vecoria me e bukur dhe cuditshme e universit tone

[outro]