วิดีโอ

สรุป

มดนั้นค่อนข้างโง่

มันไม่ค่อยมีสมอง ไม่มีความตั้งใจ ไม่มีแผน

แต่ว่า มดฉลาดเวลาอยู่ด้วยกัน

โคโลนีของมดสามารถสร้างโครงสร้างที่ซับซ้อน

บางโคโลนีทำฟาร์มรา บ้างก็ทำปศุสัตว์ มันสามารถทำสงครามหรือปกป้องตัวเองได้

มันเป็นไปได้อย่างไร?

ทำไมกลุ่มของสิ่งที่โง่สามารถทำสิ่งที่ฉลาดได้ด้วยกัน?

ปรากฏการณ์นี้เรียกว่า การอุบัติ

มันเป็นหนึ่งในสิ่งที่น่าสนใจที่สุดและลึกลับที่สุดของจักรวาล

โดยย่อแล้ว มันหมายถึงการที่สิ่งเล็ก ๆ รวมกันเป็นสิ่งที่ใหญ่ขึ้น และมีคุณสมบัติใหม่ที่มากกว่าการรวมตัวกันเฉย ๆ

การอุบัติคือความซับซ้อนที่เกิดจากความเรียบง่าย และมันมีอยู่ทุกที่

น้ำมีคุณสมบัติต่างจากโมเลกุลที่สร้างมันขึ้นมา เหมือนแนวคิดเกี่ยวกับความเปียก

ลองเอาผ้าเปียกเป็นตัวอย่าง หากเราขยายเข้าไปมากพอ เราจะไม่พบกับความเปียก

มันมีแค่โมเลกุลที่อยู่ระหว่างช่องว่างของอะตอมของผ้า

ความเปียกเป็นคุณสมบัติที่อุบัติขึ้นของน้ำ

สิ่งใหม่ที่เกิดขึ้นจากการมีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างโมเลกุลของน้ำ

และนี่คือสิ่งที่เกิดขึ้น หลายอย่างมีปฏิสัมพันธ์กัน ภายใต้กฎบางอย่างและสร้างสิ่งที่เหนือกว่าพวกมันเอง

มันกลายเป็นว่ายิ่งมากเข้าก็แตกต่างออกไป

คุณสมบัติที่แตกต่างนี้คือสิ่งใหม่ และสิ่งใหม่นี้ก็สามารถรวมกับสิ่งอื่น ๆ เพื่อให้กระบวนการนี้เกิดซ้ำได้อีก

คุณสามารถมองมันเป็นชั้นที่ซ้อนทับกัน แต่ละชั้นสร้างขึ้นจากชิ้นส่วนที่ซับซ้อนมากขึ้น

อะตอมสร้างโมเลกุล

โมเลกุลสร้างโปรตีน

โปรตีนสร้างเซลล์

เซลล์สร้างอวัยวะ

อวัยวะสร้างสิ่งมีชีวิต

สิ่งมีชีวิตสร้างสังคม

แต่ว่าทำไมบางอย่างถึงเป็นได้มากกว่าแค่ผลรวมชิ้นส่วนตัวเอง

มดสร้างกลุ่มก้อนที่เรียกว่าโคโลนีได้อย่างไร? ด้วยการทำตามกฎที่สร้างระเบียบจากความยุ่งเหยิง

ลองดูตัวอย่างจากวิธีที่ฝูงมดแบ่งหน้าที่

สมมติให้ฝูงของมดมีมดงาน 25% มดดูแลตัวอ่อน 25%

มดทหาร 25% และมดรวบรวมอาหาร 25%

มดสื่อสารหน้าที่ของพวกมันด้วยสารเคมี ตัวอย่างเช่น มดงานจะสร้างสารเคมีที่บอกว่า “ฉันคือมดงาน” ขึ้นมาตลอดเวลา

เมื่อมดเจอกัน มันจะดมกลิ่นของกันและกันเพื่อเก็บข้อมูล บอกอีกฝ่ายถึงหน้าที่ของตัวเอง และบอกว่ามันกำลังทำอะไรอยู่

ทั้งคู่ติดตามว่าพวกมันเคยเจอใครมาก่อนในอดีต

ตอนนี้ ลองคิดว่าตัวกินมดฆ่ามดที่รวบรวมอาหารไปเกือบหมด หากไม่รีบแก้ปัญหานี้ โคโลนีจะอดตาย

มดงานจำนวนมากจำเป็นต้องเปลี่ยนหน้าที่ แต่คุณจะบอกมดเป็นพัน ๆ ตัวเรื่องนี้ได้ยังไง

คำตอบง่าย ๆ คือ คุณไม่จำเป็นต้องบอก

มดงานจะยังคงเจอและดมกลิ่นของมดตัวอื่น แต่มันจะแทบไม่เจอกับมดที่รวบรวมอาหารเลย

มันนับจำนวนมดที่รวบรวมอาหารได้น้อยเกินไป จนถึงจุดวิกฤต มันจะเปลี่ยนหน้าที่ของมัน

มดงานจะกลายเป็นมดที่รวบรวมอาหาร มดตัวอื่นจะทำเช่นเดียวกัน จนกว่าจะมีมดชนิดนี้มากพออีกครั้ง

ระบบกลับสู่สมดุลได้ด้วยตัวเอง

การกระทำและการมีปฏิสัมพันธ์ของมดแต่ละตัวเป็นไปอย่างสุ่ม คุณไม่สามารถวางแผนได้ว่ามดตัวไหนจะเจอกับตัวไหน

แต่กฎง่าย ๆ เหล่านี้มีความงดงามและส่งผลให้ เกิดการทำงานต่าง ๆ ของโคโลนีตามมา

ในระดับพื้นฐานกว่านั้น โมเลกุลที่ซับซ้อนเป็นล้าน ๆ มีปฏิสัมพันธ์กันเพื่อรักษาโครงสร้างที่แข็งแรงและน่าทึ่ง

สิ่งที่มีคุณสมบัติแตกต่างอย่างมาก จากการรวมกันของชิ้นส่วนที่ไม่มีชีวิตได้เกิดขึ้น

หน่วยที่เล็กที่สุดของชีวิต: เซลล์

เรายังไม่มีคำจำกัดความที่ชัดเจนนักว่าสิ่งมีชีวิตคืออะไร เรารู้แค่ว่า มันอุบัติมาจากสิ่งไม่มีชีวิต

เซลล์รวมตัวกันและร่วมมือกัน พวกมันสร้างหน้าที่เฉพาะ และตอบสนองต่อเซลล์อื่น ๆ

เมื่อเวลาผ่านไป เราก็พัฒนามาเป็นสิ่งมีชีวิตที่ซับซ้อนและมีความสามารถที่น่าทึ่ง

แขน ขา และหัวใจของคุณเป็นระบบที่ซับซ้อนอย่างน่าเหลือเชื่อที่เกิดขึ้นมาจากสิ่งโง่ ๆ เป็นล้าน ๆ ชิ้น

แต่เราก็สามารถหายใจ ย่อยอาหาร และดูวิดีโอใน Youtube ได้

เซลล์ของคุณรู้ได้อย่างไรว่ามันต้องทำอะไร?

ลองคิดถึงเซลล์ให้จังหวะในหัวใจของคุณ

เซลล์เหล่านี้กว่าพันล้านเซลล์จะต้องส่งแรงกระตุ้นในจังหวะ ที่พอดี ซึ่งจะรวมกันแล้วทำให้หัวใจเต้น

เซลล์ของเราแลกเปลี่ยนข้อมูลทางเคมีกับเซลล์รอบข้าง เพื่อดูว่ากำลังเกิดอะไรขึ้น แล้วตัดสินใจว่าจะต้องทำอะไร

ถ้ามันอยู่ท่ามกลางเซลล์จำนวนมากที่กำลังทำสิ่งเดียวกันอยู่ มันจะเริ่มทำงานนั้นเช่นกัน แล้วปรับจังหวะไปพร้อมกับเซลล์อื่น

มันไม่มีศูนย์กลางที่คอยให้คำสั่ง แค่หน่วยย่อยที่สื่อสารกับหน่วยรอบข้าง และทำงานไปตามสิ่งที่ตอบกลับมา

แล้วส่วนสำคัญที่สุดของเราล่ะ? อะไรคือสิ่งที่กำลังตั้งคำถามเหล่านี้?

การรับรู้ของเราเป็นคุณสมบัติที่อุบัติขึ้นมา จากเซลล์สมองของเราเหรอ?

นี่เป็นคำถามที่ใหญ่และสำคัญเกินไปจนต้องมีวิดีโอของมันเอง

บางอย่างที่อุบัติขึ้นก็ยากที่จะนิยาม คุณไม่สามารถสัมผัส โคโลนีของมดได้ คุณสัมผัสได้แค่ส่วนของมัน

มันไม่มีสมอง หน้าตา หรือร่างกาย

แต่มันก็สามารถมีปฏิสัมพันธ์กับโลกได้

เหมือนกับโคโลนีที่อุบัติมาจากมด บางอย่างก็อุบัติมาจากมนุษย์ เช่นประเทศ

อะไรคือประเทศกันแน่? ประชากรของมันเหรอ

หน่วยงานของมัน สัญลักษณ์อย่างธง สี หรือเพลงชาติเหรอ?

ของที่จับต้องได้อย่างเมืองหรือดินแดนที่มันอยู่เหรอ?

ของทั้งหมดเหล่านี้เปลี่ยนแปลงได้

ประชากรเปลี่ยนแปลงและถูกแทนที่

หน่วยงานมาและไป เมืองสามารถถูกสร้างใหม่และทิ้งร้างได้

เขตแดนเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลา และสัญลักษณ์เก่าก็ถูกแทนที่ด้วยสัญลักษณ์ใหม่

ประเทศไม่มีหน้าตา สมอง หรือร่างกาย

แสดงว่าประเทศไม่มีอยู่จริงอย่างนั้นเหรอ? แน่นอนมันมีจริง เหมือนกับโคโลนีมดนั่นแหละ ประเทศก็มีปฏิสัมพันธ์กับโลก

มันสามารถเปลี่ยนภูมิประเทศได้ ก่อสงครามได้ เติบโตและเสื่อมถอยได้ และมันสามารถหายไปได้

แต่มันมีอยู่ได้เพราะว่ามนุษย์จำนวนมากที่มีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน

แต่ไม่ใช่แค่ประเทศเท่านั้น โครงสร้างที่ซับซ้อนต่าง ๆ รอบตัวเราล้วนอุบัติมาจากเราทั้งนั้น

แม้ว่าเราจะไม่ได้ตั้งใจ เราสร้างสิ่งต่าง ๆ อยู่ตลอดเวลา

ชุมชน บริษัท เมือง สังคม

สิ่งเหล่านี้โดยพื้นฐานแล้วมีคุณสมบัติและ ความสามารถแตกต่างจากบรรพบุรุษลิงอยู่มาก

เราไม่รู้ว่าสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นได้อย่างไร

เราแค่สังเกตมัน และดูเหมือนมันจะเป็นคุณสมบัติพื้นฐานของจักรวาลของเรา

มันอาจจะเป็นสิ่งที่สวยงามที่สุด และน่ามหัศจรรย์ที่สุดในจักรวาลก็ได้

บรรยายไทยโดย Sirawit Lappisatepun ร่วมตรวจสอบคำบรรยายไทยโดย ytuaeb sciencemath