Video

Transkripte

Ne cdo sekond te jetes tende ti je nen rrezik. Miliarda bakterie,

viruse dhe kepurdha tentojn qe te te shendrrojn ne shtepin e tyre. Keshtu qe trupat tane

kan zhvilluar nje ushtri te vogel super-komplekse me mbrojtes, ushtare, inteligjence, fabrika armesh

dhe komunikues per te te mborjtur ty nga hmm, epo nga vdekja. Per kete video, te supozojm

sistemi imunitar bene 12 pune te ndryshme. Per shembull, te shkatrroj armikun, komunikoj etj.

Gjithashtu ka edhe 21 qeliza te ndryshme dhe dy forca proteinike. Keto qeliza bejne deri ne 4 pune.

Le ti percaktojm ketu. Ketu jane interaksionet. Tani ta bejme kete me te qarte.

Se pari, ti percaktojm punet me ngjyra te ndryshme. Tani ti ilustrojm qelizat.

Ngjyra ne qender reprezanton punen kryesore te qelizes, ndersa ngjyrat tjera

reprezantojn punet sekondare. Tani sistemi imun duket keshtu.

Tani, interaksionet. A nuk duket gjithe ky kompleksitet mbreselenes? Per kete video

ne do folim per keto qeliza dhe do ti injorojm tjerat. Atehere cka ndodh

ne raste infektimi?

[Muzik]

Nje dite shume e bukur jashte, kur rastesisht shfaqet nje gozhde e ndryshkur me te cilen ti pritesh.

Mbrojtesi i pare i sistemit imun bie: lekura. Bakteriet perreth shfrytezojn

rastin dhe futen ne plage. Keshtu ato fillojn te perdorin burimet trupore

dhe arrijn te dyfishojn numrin e tyre cdo 20 minuat. Se pari ato levizin nen radar

por kur arrihet nje numer i madh i tyre, fillojn te ndryshojn sjelljen dhe

fillojn ta demtojn trupin duke ndryshuar mjedisin rreth tyre. Sistemi imun

duhet ti ndal ato sa me shpejt te jete e mundur. Se pari qelizat mborjtese tua, te emruara si

makrofagje, intervenojn. Qeliza tejet te medha qe mbrojn cdo hapesire te skajshem te trupit.

Ne shumicen e hereve, ato permbysin nje sulm, sepse kane aftesin te gelltisin

me shum se 100 bakteria pernjehere. Ato gelltisin gjithe bakterien dhe e mbajn mbrenda membranes

Pastaj armiku shpartallohet nga enzimet dhe si rrjedhoj mbytet. Pervec saj, ato shkaktojn

inflamacion duke urdheruar enet e gjakut te leshon uj ne fushbeteje

ne menyr qe lufta te behet me e leht. E gjitha kjo verehet si nje enjte te vogel. Kur marfogjenet

luftojn per nje kohe te gjate, ato porosisin dhe perforcime duke leshuar proteina lajmetare

te cilat njoftojn per vendbetejen dhe urgjencen. Neutrofilet lene rrugen e patrullimit ne gjake

dhe levizin drejt betejes. Neutrofilet luftojn aq ashper sa qe mbysin edhe qeliza te shendosha gjate luftes

Pervec saj, ato krijojn pengesa te cilat kapin dhe mbysin bakteriet.

Me te vertet jane aq shume te tmerrshme, sa qe fillojn te ndryshojn veteveten

per te bere vetevrasje, ne menyr qe ta ndalin veten per te mos shkaktuar deme te medha.

E sikur kjo nuk mjaftonte per ta ndalur invazionin, atehere aktivizohet truri i sistemit imun.

Aktivizohet qeliza dendrike. Ajo reagon ndaj sinjalit te ushtareve dhe fillon te mbledh

mostra nga armiku. I grisin modelt dhe copezat i vendosin ne shtresen tyre te jashtme.

Tani, qeliza dendrite merr nje vendim kritik. Ti lajmrojn forcat anti-virale te cilat

i zhdukin qelizat trupore te infektuara, apo te lajmrojn nje ushtri bakterie mbytes?

Ne kete rast, forcat anti-virale jane te nevojshme. Pastaj ajo udheton nje dite te tere drejt gjendres limfatike

Ketu, miliarda ndihmes dhe qeliza mbytesese “T” presin per tu aktivizuar.

Kur qelizat “T” lindin dhe bejne nje trajnim te veshtir dhe kompleks

vetem nje qerek i tyre mund ti mbijetojn procesit. Qelizat mbijetuese pajisen me nje aset specifik.

E qeliza dendrike vetemse eshte ne kerkim te qelizave ndihmse “T” me aftesi

specifike per ta kryer punen. Ajo eshte duke kerkuar qeliza ndihmse “T” qe te mund te kombinohen

me copezat e bakterive te cilat ajo i ka vendosur ne membranen e saj.

Kur perundimisht e gjene nje te tille, ndodh nje reaksion zixhiror. Fillon shume shpejt te shumohet mijera here.

Disa prej kopjeve behen qeliza “T - memorizuese” te cilat qendrojn ne gjendrat limfatike

dhe te bejne imun ndaj ketij lloj armiku. Disa tjera udhetojn drejt fushebetejes per te ndihmuar.

Ndersa qelizat tjera udhetojn drejt qendres se gjendres limfatike per te aktivizuar

nje fabrik armesh shume te fuqishme. Ngjashem sikur qelizat “T” edhe ato jane te lindura me aftesi specifike.

Dhe kur nje qeliz “B” bashkohet me nje qeliz “T” me te njetat aftesi, plas ferri.

Qeliza “B” shumezohet shume shpejt dhe fillon te krijoj miliona arme te vogla.

Ato punojn aq shum sa qe edhe vdesin shume shpejt nga lodhja. E ketu, qeliza “T” luan prap

nje rol te rendesishem, duke e stimuluar fabriken puntore me “Hej, mos vdis ende! Na duhesh! Vazhdo!”

Ajo gjithashtu kujdeset qe keto fabrika te vdesin kur infeksioni ndalet, ne menyr qe trupi te mos humb energji

apo te mos demtoj veteveten.

Por cka prodhohet nga qelizat “B”? Sigurisht qe ke degjuar per to : antitrupat.

Proteina te vogla te cilat jane ndertuara ne ate menyr qe te lidhen me siperfaqen e bakterit specifik.

Madje ka disa lloje te antitrupave, secili me pune te ndryshme.

Qeliza ndihmse “T” u tregon qelizave plazma se cili tip i tyre eshte me shum i nevojshem

ne kete pushtim te posacem. Miliona nga to vershojn gjakun dhe ngopin trupin.

Ne nderkohe, tek vendi i infektimit, situata po pershkallezohet tmershem.

Bakteriet jane shumezuar shume ne numer dhe fillojn ta demtojn trupin. Qelizat mbrojtse dhe sulmuese

luftojn furishem, por dhe vriten gjate procesit. Qelizat ndihmse “T” i mbeshtesin ato

duke i urdheruar qe te behen me agresive. dhe te qendrojn gjalle ende.

Por pa ndihme, nuk mund tu perballojn bakterieve. Mirepo, tash arrin fronti i dyte i mbrojtes.

Miliarda antitrupa vershojn fushebetejen dhe gjymtojn shume bakterie, duke i lene te paafta

ose duke i mbytur gjate procesit. Ato gjithashtu trullojn bakteriet duke i bere shenjester per ti mbytur.

Siperfaqja e tyre ndertohet ne ate forme, ne menyr qe te lidhen me qelizat mbytese e te lidhen

dhe te mbysin armikun me lehte. Makrofaget jane posaqerisht te afta per ti demtuar bakteriet

te cilat jane tanime te lidhura me antitrupat. Tani, ndryshon bilanci. Puna ne grup, zhduket infektimi.

Ne kete pike, gjithashtu edhe miliona qeliza trupore kane vdekur. Ska rendesi!

Humbjet zevendesohen shume shpejt. Shumica e qelizave imune tanime jane te paperdorshme,

dhe duke qene se nuk marrin sinjale te vazhdueshme, ato bejene vetevrasje ne menyr qe te mos

harxhojn energjin e trupit. Megjithat disa mbesin prapa; qelizat “memorizuese”. Nese armiku i njejt

shafqet prap ne te ardhmen, ato do ti rrijn gati dhe madje ndoshta e ndalin ende pa u verejt nga ti.

Kjo ishte nje shpjegim tejet i thjeshtesuar per disa pjese te sistemit imun gjate punes. A mund ta imagjinoni sa

kompleks ky sistem eshte? Madje edhe ne kete nivel kur ne i injoruam kaq shum lojtar dhe gjithe

ate kimin qe ndodh ne te vertet, “jeta” eshte tejet komplekse. Por nese marrim kohe per ta kuptuar ate

do te perballemi gjithmone me mrekulli te pafunde dhe bukuri te medha.

Titra nga bashkësia Amara.org