Video

Transkript

Nötron yıldızları evrendeki en ekstrem şeylerden biridir!

Dev bir atom çekirdeği gibidirler.

Kilometrelerce çapta

İnanılmayacak kadar katı ve vahşi

Fakat nasıl böyle birşey varolabilir

[Müzik]

Bir yıldızın hayatı iki gücün dengesi tarafından kontrol edilir

Kendi yerçekimi

Ve füzyon reaksiyonundan kaynaklanan radyasyon basıncı

Yıldızların çekirdeklerinde hidrojen birleşerek helyuma dönüşür.

En sonunda çekirdekteki hidrojen biter.

Eğer yıldız yeterince büyükse helyum bu defa birleşerek karbon oluşturur.

Dev yıldızların çekirdekleri daha ve daha ağır

atom çekirdekleri oluşturarak soğan gibi tabakalar haline gelir.

Karbon neona, o oksijene, oksijen de silisyuma dönüşür.

En sonunda bu reaksiyon demire gelir, ki demir başka bir elemente dönüşemez.

Bu füzyonu durdurur, füzyon durunca radyasyon basıncı hızlıca düşer.

Yıldız artık dengede değildir

ve çekirdek kütlesi 1.4 güneş kütlesini geçtiği zaman, yıkıcı bir çöküş başlar.

Çekirdeğin dış kısmı yıldızın çekirdeğine çökerken

saniyede 70.000 kilometre hıza ulaşır.

O an sadece atomun içindeki temel güçler yerçekimi çöküşüyle savaşabilir.

Elektronların quantum mekanik itişi yenik düşerek

elektronlar ve protonlar birbirine eriyip atomun çekirdeği kadar yoğun nötronu oluşturur

Yıldızın dış tabakaları uzaya fırlatılarak vahşi bir süpernova patlaması yaşanır

Ve bir nötron yıldızımız oluşur!

Kütlesi 1 ila 3 güneş kütlesi arasındadır, fakat genişliği sadece 25 kmdir.

Dünyanın kütlesinin 500000 katı kadar kütle Manhattan’ın çapı kadardır

O kadar yoğundur ki bir santimetreküpü 700 metre çapındaki bir demir küpü kadardır

Bu yaklaşık olarak 1 milyar tondur. Everest dağını bir kesme şeker büyüklüğünde düşünün.

Nötron yıldızının yerçekimi de etkileyicidir!

1 metre üzerinden bir nesneyi bıraksanız bir mikrosaniyede yıldıza çarpacaktır,

ve hızı saatte 7.2 milyon kilometre olacaktır.

Yüzeyi süper düzdür, maksimum 5 milimetre engebe bulabilirsiniz

sıcak plazmadan oluşan süper kısa atmosferiye

Yüzey sıcaklığı 1 milyon santigrat derecedir, karşılaştırmak için güneşimizin yüzeyi 5500 derecedir

Haydi nötron yıldızının içine bakalım!

Kabuk aşırı şekilde katıdır, demir atomu çekirdeği gibidir

ve üzerlerinde elektron denizi akmaktadır.

Çekirdeğine yaklaştıkça daha fazla nötron ve daha az proton görürüz

taa ki inanılmayacak derecede yoğun bir ayırdedilemez nötrona ulaşıncaya dek

Nötron yıldızının çekirdeği çok ama çok tuhaftır.

Tam olarak özelliklerini bilemesek de, en iyi tahminimiz süper akışkan bozulmuş nötron maddesi,

ya da bir tip ultra yoğun quark maddesi (quark-Gluon plazma) dan oluştuğudur.

Bu aslında geleneksel yöntemde mantıklı değildir, sadece ultra ekstrem ortamlarda varolabilir.

Birçok yönden nötron yıldızı dev bir atom çekirdeğiyle benzerdir.

En önemli fark atom çekirdeği güçlü etkileşim ile birarada tutulurken, nötron yıldızı yerçekimi ile birarada durur.

Bütün bunlar yeterince aşırı değilse, haydi bazı başka özelliklerine bakalım.

Nötron yıldızları çok ama çok hızlı dönerler, genç olanları saniyede birkaç defa döner.

Ve eğer yakında nötron yıldızını besleyebilecek başka bir zavallı yıldız da varsa saniyede birkaç yüz defa dönebilirler

Mesela PSRJ1748-2446ad nesnesi, saatte 252 milyon km hızla dönmektedir.

Bu o kadar hızlıdır ki yıldız garip bir şekle dönüşmüştür.

Bu nesnelere pulsar deriz, çünkü pulsarlar radyo dalgaları yayarlar.

Nötron yıldızlarının manyetik alanları dünyanınkinden 8 trilyon defa daha fazladır.

O kadar güçlüdür ki atomları etkileriyle eğerler.

Neyse, inanıyoruz ki meseleyi anlatabildik.

Nötron yıldızları evrendeki en aşırı ve aynı zamanda en inanılmaz etkileyici nesnelerdendir.

Belki bir gün uzay gemilerimizi bir nötron yıldızına göndererek onlar hakkında daha fazla bilgi edinip, daha güzel resimler çekebiliriz.

Ancak çok yaklaşmamakta fayda var.

(Türkçe Altyazı:NST*)

Subtitles by the Amara.org community