Video

Transkripte

Fillimi i Gjithckaje

Shperthimi madhe

Ideja qe universi lindi menjehere dhe nuk eshte i pafundem

Deri ne gjysmen e shekullit te 20, shume shkencetare e menduan universin

te pafundem dhe pa moshe.

Derisa teorina e relativitetit te Anjshtajnit na dha ne nje kuptim me te mire te gravitetit,

dhe Edvin Habell zbuloi se galaktikat jane duke u larguar nga njera tjetra

ne nje menyre qe perputhet me parashikimet e meparshme.

Ne 1964, rastesisht, rrezatimi kozmik u zbulua,

nje relik e universit te hershem,

e cila, bashke me evidencat e para bashke, e beri Big Bang-un

teorine e pranueshme ne shkence.

Që atëherë, teknologjia e përmirësuar si teleskopi Hubble

na ka dhënë një pamje mjaft të mirë të Big Bengut dhe strukturën e kozmosit.

Vezhgimet e fundit duken se sugjerojne se zgjerimi i universit

po pershpejtohet.

Por si e beri kjo Big Bangun te fnksiononte?

Si mund te vije dicka nga asgjeja?

Le te eksplorojme cfare ne dime.

Ne mund te injorojme pjesen e fillimit tani.

Se pari, Big Bangu nuk ishte nje shperthim.

Ishte e gjithe hapsira duke u zgjeruar ne te njejten kohe.

Universi filloii shume, shume , shume i vogel

dhe shpejt u zgjerua ne permasat e nje topi futbolli.

Universi nuk u zgjerua ne asnje gje, hapsira ishte duke u zgjeruar ne vetvete.

Universi nuk mund te zgjerohet ne asgje sepse universi nuk ka kufije,

nuk ekziston, padyshim, asnje “dalje” nga universi.

Universi eshte i gjithi ky qe eshte.

Në këtë mjedis të nxehtë dhe të ngjeshur, energjia shfaqet

në grimcat që ka ekzistuar vetëm për castet më të vogla të kohës

Nga gluons, u krijuan palë kuarkeve, e cila shkatërruar njëri-tjetrin,

ndoshta pas duke i dhënë off më shumë gluons.

Këto të tjera kuarket gjetur shkurtër-jetuar për të bashkëvepruar me të,

duke formuar çifte të reja dhe të Quark gluons përsëri.

Materia dhe energjia nuk ishin vetëm teorikisht ekuivalente,

ajo ishte aq e nxehtë se ata ishin praktikisht e njëjta gjë.

Diku rreth kësaj kohe,materia fitoi mbi antimaterien.

Sot, ne kemi mbetur me pothuajse gjithçka prej materie dhe gati hiç antimaterie.

Disi, një miliard dhe një çështje janë formuar grimca

për çdo një miliard pjesëza antimateries.

Në vend të një force masive të fundit në gjithësi,

ka pasur tashmë disa versione të rafinuar e saj duke vepruar sipas rregullave të ndryshme.

Deri tani universi ka shtrirë në një miliardë kilometra në diametër,

e cila çon në një rënie në temperaturën.

Cikli i kuarke duke u lindur dhe konvertuar përsëri në energji

papritmas ndalet.

Nga tani e tutje, ne punojmë me atë që kemi.

Kuarket fillojnë duke formuar grimca të reja, hadrons, si protoneve dhe neutroneve.

Ka shumë, shumë kombinime të kuarket që mund të formojnë të gjitha llojet e hadrons,

por vetëm shumë pak janë të arsyeshme të qëndrueshme për çdo gjatësinë e kohës.

Ju lutem, ndalo një moment për të vlerësojmë se deri tani, vetëm një të dytë e ka kaluar

që nga fillimi i çdo gjëje.

Universi, i cili është rritur në një njëqind miliardë kilometra,

tani është e ftohtë të mjaftueshme për të lejuar shumica e neutronet të kalbet në protoneve

dhe formojnë atomin e parë, hidrogjen.

Imagjinoni universin në këtë pikë si një jashtëzakonisht supë të nxehtë,

dhjetë miliardë gradë Celsius, e mbushur me grimcat e panumërta dhe të energjisë.

Gjatë minutat e ardhshme, gjëra të ftohur dhe u vendosën poshtë shumë shpejt.

Atomet formuar nga hadrons dhe elektronet,

duke e bërë për një të qëndrueshme dhe elektrikisht Mjedisi neutral.

Disa e quajnë këtë periudhë Epoka e errët, për shkak se nuk ka pasur yje

dhe gaz hidrogjeni nuk e ka lejuar të dukshme dritë të lëvizë.

Por çfarë është kuptimi i dritës së dukshme, gjithsesi, kur nuk ka asgjë të gjallë ende

që mund të ketë sy?

Kur gazi hidrogjen grumbullohej së bashku pas miliona vitesh dhe

graviteti e vënë atë nën presion të madh, yjet dhe galaktikat filluan të formojnë.

Rrezatimi i tyre shpërndahet të qëndrueshme gazi hidrogjen në një plazmë

që ende përshkon universin sot dhe lejon drita e dukshme për të kaluar.

Së fundi, nuk ishte e lehtë!

Mirë, por ajo që për pjesën ne nuk flolem?

Çfarë ka ndodhur të drejtë në fillim?

Kjo pjesë mund të përkufizohet si Big Bang.

Ne nuk e dimë fare se çfarë ka ndodhur këtu.

Në këtë pikë, mjetet tona prishen.

Ligjet natyrore të ndaluar duke e bërë kuptim, Ora vetë bëhet wibbly-tundet.

Për të kuptuar se çfarë ka ndodhur këtu, ne kemi nevojë për një teori që bashkon

relativitetit e Ajnshtajnit dhe kuantike mekanikë, diçka të panumërta

shkencëtarët janë duke punuar në të drejtë tani.

Por kjo na lë me shumë pyetje pa përgjigje.

A kishte universes para tonat?

A është kjo universi parë dhe e vetme?

Ajo që filloi Big Bengut, apo e bëri atë vetëm të ndodhë natyrshëm,

bazuar në ligjet ne nuk e kuptojmë akoma?

Ne nuk e dimë, dhe ndoshta ne kurrë nuk do të.

Por ajo që ne dimë është se universit siç e dimë ka filluar këtu

dhe lindi grimcave, galaktikat, Yjet, Toka, dhe ju.

Që janë vetë janë bërë të yjet e vdekur, ne nuk jemi ndarë

nga universi; ne jemi pjesë e saj.

Ju mund edhe të thonë se ne jemi Mënyra universit të përjetuar vetë.

Pra, le të vazhdojmë të përjetojnë atë, deri sa nuk ka më pyetje për të kërkuar.

Titra nga komuniteti Amara.org