Video

Transkript

Milyarlarca yıldır süren bir savaş

her gün trilyonlarca canlının hayatına mal oluyor;

ve bundan haberimiz dahi olmuyor.

Bu savaşın başını dünyadaki en ölümcül varlıklardan biri çekiyor:

Bakteriyofajlar

ya da kısaca fajlar.

[Intro + Musik] Çeviri: Doğa Poyraz Tahan

Fajlar birer virüstür.

Ne canlıdırlar ne de ölüdürler.

Ayrıca bir çizgi film karakteri gibidirler.

Kafaları 20 yüzlüdür.

Tıpkı 20 yüzü ve 30 kenarı bulunan bir zar gibi.

Virüsün genetik bilgileri burada bulunur

ve bacağımsı lifleri olan uzun bir kuyruğa bağlıdır.

Dünya’da bütün canlıların toplasak fajların sayısına ulaşamayız.

buna bakteriler de dahil.

Kaldı ki canlıların olduğu her yerde bulunurlar.

Şu anda bile milyarlarcası el, bağırsak ve göz kapaklarınızda yaşıyor.

Ki bu sizde kaygı uyandırabilir, sonuçta fazlar dünyada ki ölümlerin çoğunluğundan sorumlu

Ancak çok şanslısınız

Sabah kahvaltı niyetine katliam düzenleselerde

sadece bakterileri hedef alırlar.

Okyanustaki bakterilern %40’ı her gün onlar tarafından öldürülür

ancak fazlarda mükemmel değil

Her virüs gibi, fajlarda hayatta kalıp üremeleri için ev sahibi canlıya ihtiyaçları var

Özetle bir genetik yumağından başka bir şey değiller

ancak uzmanlaşmıştırlar

Genelde fazlar hedef alacağı bir bakteri tipi seçer

ve bazende o tür çok yakın akrabalarıda arada kaynar

Bunlar fajın avını oluşturur

Fajları birer güdümlü füze olarak düşünebilirsiniz, sadece belli şansız bir aileyi hedef alırlar

Bir faj avını yakaladığında

liften oluşmuş kuyruğunu kullanarak bakteri dokunaçlarını tutar ve ve bir şırınga misali bakteri duvarını deler

Garip bir haraketle, kuyruğunu sıkarak genetik materyalini hücreye enjekte eder

dakikalar içinde bakteri kontrolünü kaybeder

bundan sonra üretilecek fajların parçalarını üretmeye zorlanır

Bu işlem bakteri fajlarla dolup taşana kadar devam eder

Son adımda

endolysin üretililer

bakteri duvarında delikler açan bir enzim

Basınç o kadar çok artar ki bakteri bütün içini kusarak ölür

Yeni fajlarsa döngüyü tekrarlamaya hazırdır

Son yıllarda

fajlar dünyadaki en ölümcül ikinci canlının dikkatini çekmeye başladı

insanlar

Son zamanlarda, fajlardan milyonlarcasını kendimize enjekte etmeye başladık

çünkü çaresiz kalmış durumdayız

birazcık durumu batırdık

Geçmişte bir kesik veya yanlış su birikintisinden gelen bir yudum ölümcül olabilirdi

Bakteriler bizim fajlarımızdı

bizi acımasızca avlayan küçük canavarlar

Ancak 100 yıl önce, doğadan gelen bir çözüm bulduk

tamamen kaza eseri

bir mantarın bakteri öldürebilen bileşeni ürettiğini keşfettik

Antibiyotik

Bir anda elimize süper güçlü bir silah geçti

Antibiyotikler o kadar etkiliydi ki bakterileri canavar gibi görmeyi bıraktık.

Sadece yaşlı ve en zayıflarımız onlardan etkilenir oldu

gitgide daha çok antibiyotiği daha az ciddi durumlarda kullanmaya başladık

canavara ve de silaha olan saygımızı kaybettik

Fakat bakterilerde bir canlı ve evrim geçiriyor, birer birer silahlarımıza bağışıklık kazanmaya başladı

Bu süreç süperbakteriler oluşana kadar devam etti

öyle bir bakteri grubu ki elimizde olan neredeyse her silaha dirençli

Bu bağışıklık her geçen gün yayılıyor.

2050 yılına kadar süper bakteriler kanserden çok hayat alabilir

bir kesikten, idrar enfeksiyonundan veya öksürükten sevdiğin insanları kaybettiğin günler geri dönüyor

sadece amerikada bile

23,000 insan dirençli bakterilerden dolayı ölmüştür

Ancak görünen o ki fajlar, bizim küçük ölüm robotları, bizi kurtarabilir

Onlar vücudumuza enjekte ederek, enfeksiyondan kurtulabiliriz

Dur bakalım orda, milyonlarca virüsü enfeksiyona enjekte etmek güzel bir fikir mi?

Fajlar çok uzmanlaşmış bakteri avcılarıdır.

O kadar uzmanlaşmışlardır ki biz insanlar onlardan tamamen koruma altındayız

Her gün milyarlarcası ile karşılaşmamıza rağmen birbirmizi nazik bir şekilde göz ardı ediyoruz

Antibiyotikler bombardıman gibidir iyi kötü fark etmeden her bakteriyi yok eder

Fajlar ise güdümlü füze gibi sadece saldırmaları gereken bakterilere saldırırlar

Dur bakalım peki bakteri öldürmek için fajları kullanırsak, bağışıklık geliştirmezler mi?

aslında durum bundan biraz daha karmaşık, bakteri bağışıklık kazanır fajlar evrimleşir

fajlar ve bakteriler arasındaki silahlanma yarışı milyarlarca yıldır devam ediyor ve fajlar gayet iyi durumda

buda fajları kendilerini geliştiren ölüm makineleri yapıyor

Ancak bakteriler fajlara karşı bağışıklık kazansa bilehala kazanabiliriz

Görünen o ki bir bakterinin fajlara karşı dayanıklılık kazanabilmesi için

antibiyotiklere olan dayanıklılığının düşmesi gerekiyor

Onları hilal taktiği ile alt etmemiz mümkün gözüküyor

Bu teknik başka ümidi kalmamış hastalar üzerinde denendi

en korkutucu bakterilerden olan Pseudomonas Aeruginosa bir adamın göğüs boşluğunu enfekte etti

bu tür antibiyotiklerin bir çok türüne karşı dirençli

ve bazen alkollü ortamlarda bile hayata kalabilir

Acı dolu geçen yıllardan sonra bir kaç bin faj, normalde bağışıklığı olan antibiyotiklerle birlikte doğrudan göğüs boşluğuna enjekte edilde

Bir kaç hafta içinde enfeksiyon tamamen yok oldu.

Maalesef bu tedavi hala deney aşamasında ve ilaç firmaları test aşamasında olan bir şey için milyarlarca dolar yatırım yapmaya çekingen

Ancak sonunda değişiklikler olmaya başladı

2016’da dünyanın en büyük faj denemeleri başladı ve ilgi giderek artıyor

ve alışsak iyi olur çünkü süper silahımızın antibiyotik olduğu günler sona eriyor

Garip bir fikir gibi dursa da dünyanın en ölümcül canlısını

direk olarak vücudumuza almak milyonlarca hayatı kurtarabilir

Bu video Bill & Melinda Gates kuruluşunun destekleri sayesinde gerçekleşti

Eğer Kurzgesagt’ı desteklemek istiyorsanız patreon.com/Kurzgesagt’dan destekleyebilirsiniz

Çeviri: Doğa Poyraz Tahan