Video
Transkriptlər
Okean konveyer kəməri və Gulf axını.
Okean cərəyanlarının bizim həyatımızı bir-başa təsiri vardır
Habelə cərəyanlar bizim hava, iqlim şəraiti və s. təyyin edir
Okean axını və küləklər
istini ekvatordan qütblərə doğru yönləndirir
və böyük bir mühərrik kimi fəaliyyət göstərir
Okeanda, bir sıra əsas cərəyanlar mövcuddur.
Okean konveyeri adlandırılan kəmər, Yerin iqlimi üçün çox önəmlidir.
Bu termin, cərəyanlar kombinasiyasını izah edir,
və nəticə etibarı ilə 5 global okeandan 4-də su mübadiləsinə gətirir.
Bu global sirkulasiya sistemi deməkdir.
Konveyer kəməri,həmçinin termohalin sirkulasiyası adlandırılır.
Burada “Thermo” - temperatur
“Haline” isə suyun duz tərkibinə yozulur.
Birlikdə termin suyun qatılığını bildirir.
Suyun bir hissəsi külək vasitəsi ilə yönləndirildiyi halda,
əsasən müxtəlif qatılığ, okeanda global xərəkətlənmənin
səbəkarı sayılır.
İsti su daha az sıxlığa malikdir və üzə qalxır,habelə soyuq su aşağı enir.
Bundan əlavə,sıxlıq həmçinin duzun miqdarına görə dəyişir.
Ekvatorda günəş isitliyi xüsusi ilə yüksəkdir,
və buxarlanma daha intensivdir ki,bu da duzun miqdarının artmasına gətirir.
Məhz bu nöqtədən Gulf axını başlanır.
Gulf axını Avropanın iqlimi üçün çox önəmlidir.
Uzunluğu 10.000 km olmaqla,planetin ən böyük və surətli axını sayılır
əlavəliklə bu çox axın çox istidir.
Kobud desək, 2m/s axın saniyədə 100.000.000 m3 suyu
Avropaya yönəldir
Eyni zamanda, cənub-şərq küləyi
Su səthini şimal-qərb istiqamətinə yönləndirir
və nəticədə Meksika yaxınlığında 30 dərəcəyə çatdırılır.
Yerin dövr etməsi və qərb küləkləri
Gulf axınını Avropaya ötürür və orada bölür.
Bir hissəsi cənuba,digəri qərbə Kanar Adalarına yönəlir
Üçüncü hissəsi şimala yönəlib
Şimalə Atlantika Cərəyanına xeyli isti boşaldır.
Su soyumağa başlayır.
Duz miqdarı buxarlanma nəticəsində artır
və Grenlandiya, Norveç və İslandiya tərəfə axır.
Ən böyük şəlalə də məhz buradadır.
Çimney, adlandırılan axın 15 km eni və 4000 m axıntı uzunluğuna malikdir.
17.000.000 m3 su bir saniyədə, yani
bütün çayların su axıntısından 15 dəfə çox.
Bu güclü bir girdap yaradır və yeni suyla qarışır
və səbəb Gulf Axınının Avropaya doğru axmasıdır.
Bir çox növ heyvan Gulf axınını nəqliyyat kimi istifadə edir
və Karib körfəzindən Şimala səyahət edir.
Fəqət axın sadəcə heyvanları deyil
həmçinin böyük miqdarda isti gətirir.
Məsələn, bu axının gətirdiyi istiliyi əvəz etmək üçün
bizə 1.000.000 nüvə gücü lazım olardı.
Bu səbəbdəndir ki, Gulf Axınına həmdə, istilik nasosu deyilir.
Bu axınsız Avropada temperatur çox aşağı olardı,
5-10 dərəcə arası.
Təravətli sahələr yerinə, bizim uzun qışımız və buz örtmüş
landşaftımız olardı.
Son 5 ildir ki,alimlər və mütəxəssislər
Guld axınının yavaşlaması haqda xəbər verir
ki,buda iqlim dəyişikliyi ilə bağlıdır.
Qütb başlıqlarının əriməsi səbəbi ilə, suda duzun miqdarı
və Grenlandiya sularının sıxlığı düşəcək.
Şimali Atlantika Cərəyanı kifayyət qədər möhkəm olmayacaq
və ənənəvi kimi axmayacaq.
Ən pis halda, bu Gulf Cərəyanının bizi qızdırmasına imkan verməyəcək.
Bəzi iqlim mütəxəssisləri güman edir ki,
iqlim dəyişikliyi bu hadisəni kompensasiya edə bilər.
Məlumdur ki, iqlim dəyişikliyi xeyli normal hadisədir,
Ələxsus son bir neçə milyon il Avropada baş vermiş dəyişimləri nəzərə alsaq,
burada buz dövrü və isti periodların olduğunu görərik.
Son Buz Dönəmində, baş tutmuş daşqın
Şimali Atlantikaya isti axınını durdurmuş,və Çimal Yarımkürəsinin buzlanmasına səbəb olmuşdur.
Alimlərin iqlim dəyişikliyinin təsiri haqda müxtəlif fikirləri var
fəqət bir şey yəgindir k:
iqlim dəyişikliyi baş tutunca,Okean cərəyanları sistemi və küləklər
hansılar ki, uzun müddət stabil idi
bizim bilmədiyimiz yöndə dəyişəcək.
Tərcümə etdi: İlgar Manafsoy.