Video

Transkriptlər

Okean konveyer kəməri və Gulf axını.

Okean cərəyanlarının bizim həyatımızı bir-başa təsiri vardır

Habelə cərəyanlar bizim hava, iqlim şəraiti və s. təyyin edir

Okean axını və küləklər

istini ekvatordan qütblərə doğru yönləndirir

və böyük bir mühərrik kimi fəaliyyət göstərir

Okeanda, bir sıra əsas cərəyanlar mövcuddur.

Okean konveyeri adlandırılan kəmər, Yerin iqlimi üçün çox önəmlidir.

Bu termin, cərəyanlar kombinasiyasını izah edir,

və nəticə etibarı ilə 5 global okeandan 4-də su mübadiləsinə gətirir.

Bu global sirkulasiya sistemi deməkdir.

Konveyer kəməri,həmçinin termohalin sirkulasiyası adlandırılır.

Burada “Thermo” - temperatur

“Haline” isə suyun duz tərkibinə yozulur.

Birlikdə termin suyun qatılığını bildirir.

Suyun bir hissəsi külək vasitəsi ilə yönləndirildiyi halda,

əsasən müxtəlif qatılığ, okeanda global xərəkətlənmənin

səbəkarı sayılır.

İsti su daha az sıxlığa malikdir və üzə qalxır,habelə soyuq su aşağı enir.

Bundan əlavə,sıxlıq həmçinin duzun miqdarına görə dəyişir.

Ekvatorda günəş isitliyi xüsusi ilə yüksəkdir,

və buxarlanma daha intensivdir ki,bu da duzun miqdarının artmasına gətirir.

Məhz bu nöqtədən Gulf axını başlanır.

Gulf axını Avropanın iqlimi üçün çox önəmlidir.

Uzunluğu 10.000 km olmaqla,planetin ən böyük və surətli axını sayılır

əlavəliklə bu çox axın çox istidir.

Kobud desək, 2m/s axın saniyədə 100.000.000 m3 suyu

Avropaya yönəldir

Eyni zamanda, cənub-şərq küləyi

Su səthini şimal-qərb istiqamətinə yönləndirir

və nəticədə Meksika yaxınlığında 30 dərəcəyə çatdırılır.

Yerin dövr etməsi və qərb küləkləri

Gulf axınını Avropaya ötürür və orada bölür.

Bir hissəsi cənuba,digəri qərbə Kanar Adalarına yönəlir

Üçüncü hissəsi şimala yönəlib

Şimalə Atlantika Cərəyanına xeyli isti boşaldır.

Su soyumağa başlayır.

Duz miqdarı buxarlanma nəticəsində artır

və Grenlandiya, Norveç və İslandiya tərəfə axır.

Ən böyük şəlalə də məhz buradadır.

Çimney, adlandırılan axın 15 km eni və 4000 m axıntı uzunluğuna malikdir.

17.000.000 m3 su bir saniyədə, yani

bütün çayların su axıntısından 15 dəfə çox.

Bu güclü bir girdap yaradır və yeni suyla qarışır

və səbəb Gulf Axınının Avropaya doğru axmasıdır.

Bir çox növ heyvan Gulf axınını nəqliyyat kimi istifadə edir

və Karib körfəzindən Şimala səyahət edir.

Fəqət axın sadəcə heyvanları deyil

həmçinin böyük miqdarda isti gətirir.

Məsələn, bu axının gətirdiyi istiliyi əvəz etmək üçün

bizə 1.000.000 nüvə gücü lazım olardı.

Bu səbəbdəndir ki, Gulf Axınına həmdə, istilik nasosu deyilir.

Bu axınsız Avropada temperatur çox aşağı olardı,

5-10 dərəcə arası.

Təravətli sahələr yerinə, bizim uzun qışımız və buz örtmüş

landşaftımız olardı.

Son 5 ildir ki,alimlər və mütəxəssislər

Guld axınının yavaşlaması haqda xəbər verir

ki,buda iqlim dəyişikliyi ilə bağlıdır.

Qütb başlıqlarının əriməsi səbəbi ilə, suda duzun miqdarı

və Grenlandiya sularının sıxlığı düşəcək.

Şimali Atlantika Cərəyanı kifayyət qədər möhkəm olmayacaq

və ənənəvi kimi axmayacaq.

Ən pis halda, bu Gulf Cərəyanının bizi qızdırmasına imkan verməyəcək.

Bəzi iqlim mütəxəssisləri güman edir ki,

iqlim dəyişikliyi bu hadisəni kompensasiya edə bilər.

Məlumdur ki, iqlim dəyişikliyi xeyli normal hadisədir,

Ələxsus son bir neçə milyon il Avropada baş vermiş dəyişimləri nəzərə alsaq,

burada buz dövrü və isti periodların olduğunu görərik.

Son Buz Dönəmində, baş tutmuş daşqın

Şimali Atlantikaya isti axınını durdurmuş,və Çimal Yarımkürəsinin buzlanmasına səbəb olmuşdur.

Alimlərin iqlim dəyişikliyinin təsiri haqda müxtəlif fikirləri var

fəqət bir şey yəgindir k:

iqlim dəyişikliyi baş tutunca,Okean cərəyanları sistemi və küləklər

hansılar ki, uzun müddət stabil idi

bizim bilmədiyimiz yöndə dəyişəcək.

Tərcümə etdi: İlgar Manafsoy.