Video

Transkriptlər

Kosmosa səyahət bəşəriyyətin indiyə qədər həyata keçirdiyi ən həyəcanlı və ən çətin macəradır.

Ancaq tarixin ironiyasıdır ki, kosmosa daha çox səyahət etdikcə, yenidən ora getməyi çətinləşdirə bilərik.

Hər buraxılan raketlə və hər yerləşdirilmiş peyklə özümüz üçün hər il daha ölümcül və daha təhlükəli olan bir tələ yaradırıq.

Əgər o nə vaxtsa aktivləşsə, Kosmos dövrünü sonlandıra və bizi onilliklər, hətta əsrlər boyunca planetimizdə tələyə sala bilər.

Kosmosa nəsə aparmaq inanılmaz dərəcədə çətindir.

Bunu etmək üçün çox, çox sürətli hərəkət etməlisiniz.

Əvvəlcə atmosferi tərk etmək üçün düz yuxarı, sonra yana doğru Yer ətrafında dövrə vurmaq üçün çox, çox sürətli olmalısınız.

Bunu müvəffəqiyyətlə etsəniz, Aşağı Yer orbitinə daxil ola bilərsiniz.

Və bir dəfə orbitə daxil olandan sonra oradan çıxmaq çox çətindir.

Ehtiyat üçün enerjiniz yoxdursa, burada bir növ kilidlənəcəksiniz və əbədi olaraq Yer kürəsinin ətrafında asılı halda qalacaqsınız.

Bu, kosmik stansiyalar və peyklər kimi orbitdə saxlamaq istədiyimiz şeylər üçün əladır.

Beləliklə, biz bəşəriyyətin kosmik infrastrukturunun əksəriyyətini səthdən cəmi bir neçə yüz kilometr yüksəklikdəki bu yerə köçürdük.

Bu yüksəklikdə atmosfer o qədər nazikdir ki, orbitdə olan şeylər əsrlər boyu burada qala bilər, ta ki, hava müqaviməti onları Yerə qaytarmaq üçün kifayət qədər yavaşladana qədər.

Amma bu həm də bizim ölümcül tələmizin mənbəyidir.

Raketlər yanacağın böyük hissələrini yerində saxlayan metal silindrlərdir.

Yanacağın bir hissəsi istifadə edildikdən sonra raketi yüngülləşdirmək üçün boş çənlər yerə atılır.

Bəzi hissələr yerə çırpılır və ya atmosferdə yanır.

Lakin yararsız raket hissələrinin çoxu yerində qalır və planetin orbitində fırlanmağa başlayır.

Onilliklər boyu kosmos səyahətindən sonra aşağı Yer orbiti istifadə olunmuş gücləndiricilər, sınmış peyklər, raket sınaqları və partlayışlardan yaranan milyonlarla qəlpələrdən ibarət bir zibilxanadır.

Hal-hazırda biz təxminən 2600 sıradan çıxmış peyk, bir monitordan daha böyük 10 000 cisim, alma böyüklüyündə 20 000 cisim, mərmər ölçüsündə 500 000 ədəd və izlənilə bilməyəcək qədər kiçik ən azı 100 milyon hissə bilirik.

Bu zibillər 30.000 km/saat sürətlə hərəkət edir və gündə dəfələrlə kəsişən orbitlərdə Yer ətrafında dövr edir.

Orbital sürətlər o qədər sürətlidir ki, noxud böyüklüyündə bir zibillə vurulmaq plazma silahı ilə vurulmağa bənzəyir.

Zərbə zamanı dağıntılar buxarlanır və bərk metalda deşiklər açacaq qədər qədər enerji buraxır.

Beləliklə, biz planetimizin ətrafındakı fəzanı milyonlarla ölümcül dağıntılarla əhatə etdik və eyni zamanda bir trilyon dollarlıq qlobal infrastruktur şəbəkəsini təhlükə zonasına atdıq.

Qlobal infrastruktur şəbəkəsi müasir dünya üçün vacib olan kritik vəzifələri yerinə yetirir: qlobal rabitə, GPS və naviqasiya, hava məlumatlarının toplanması, asteroidlərin axtarışı və hər cür elmi kəşflər, əgər onlar qəfildən yoxa çıxarsa, çox şey itirmiş olacağıq.

1100 işlək peykimizdən birinə noxud boyda güllə dəysə, o, dərhal məhv olacaq.

Artıq hər il üç-dörd peyk bu yolla məhv olur.

Peyklərin sayının və orbitdəki zibillərin miqdarının növbəti onillikdə on qat artacağı gözlənildiyi üçün, biz kritik nöqtəyə yaxınlaşırıq.

Lakin kosmosdakı ən pis şey xırda zibil parçaları deyil.

Ən pis şey bir çox şeyi zibilliyə çevirən qarşısıalınmaz zəncirvari reaksiyalardır.

Məsələn, əgər iki peyk bir-birini düzgün şəkildə vurarsa.

Peyklər toqquşanda dayanıb, göydən yerə düşmürlər.

Bu, toqquşmadan daha çox sıçrayışa bənzəyir.

Orbital sürətlər o qədər sürətlidir ki, bərk hissələr bir-birinin içinə sıçrayaraq, iki peyki minlərlə kiçik şeydən ibarət buludlara çevirir və onlar daha çox peyki məhv etmək üçün kifayət qədər sürətlidir.

Bu bir toqquşma kaskadına, çox yavaş və çox dağıdıcı domino effketinə səbəb ola bilər.

Ov tüfəngi kimi, hər toqquşma daha çox güllə yaradır.

Bir zamanlar heç nəyi vura bilməyən kiçik bir hədəf, daha çoxunu edə biləcək ac bir dağıntı divarına çevrilir.

Daha çox peyk məhv edildikcə, məhvetmə dəfələrlə sürətlənir və nəticədə orbitdə olan hər şeyi məhv edir.

Lakin fəza çox boşdur, ona görə də, ilk bir neçə toqquşmanın yaranması uzun müddət çəkə bilər.

Nə baş verdiyini anladığımız an artıq çox gecdir.

Birinci il bir peyk məhv olur və bu elə də böyük bir problem deyil.

Gələn il 5.

Ondan sonrakı il 50.

Ta ki, hər şey məhv olana qədər.

Orbitdəki vəziyyət sürətlə pisləşir və biz artıq geri dönüş nöqtəsini keçmiş ola bilərik.

10 il ərzində Yerin ətrafındakı fəza uzunmüddətli peyklər və ya raketlər üçün artıq uyğun olmaya bilər.

Baş verə biləcək ən pis ssenari dəhşətlidir.

30.000 km/saat sürətlə hərəkət edən, izləmək üçün çox kiçik olan, yüz milyonlarla parçadan ibarət bir dağıntı sahəsi.

O, Yer kürəsinin ətrafında effektiv şəkildə ölümcül bir maneə yaradacaq və ehtimal ki, keçmək üçün çox təhlükəli olacaq.

Ay bazaları, Mars koloniyaları və ya ümumiyyətlə, kosmosa səyahət xəyalları əsrlərlə mümkün olmaya bilər.

Kosmik infrastrukturumuzun itirilməsi isə hər gün etibar etdiyimiz texnologiyanın bir hissəsini 1970-ci illərə qədər geri salacaq.

Ancaq ola bilər ki, zibillərimizi təmizləmək üçün hələ çox gec deyil.

Kosmik sənaye kosmik tullantıların qarşısını almaqda yaxşılaşsa da, zibil yığını hələ də sürətlə böyüyür və bəzən təsadüfi silah sınaqları kömək etmir.

Beləliklə, bir neçə çılğın, həm də ciddi təkliflər var.

Bu təkliflər mümkün qədər çox ölümcül kosmik zibilin prosesdə daha çox zibil yaratmadan qarşısının necə alınması haqqındadır.

Çoxlu fikirlər ortaya atılır və ən ciddi hesab edilənlərdən bəziləri hazırda sınaqdan keçirilən tutma və geri qaytarma missiyalarını əhatə edir.

Metodlardan biri toru olan kiçik peyklə orbitdəki zibili analiz etməkdən ibarətdir.

Zibil tutulduqdan sonra kiçik bir raket onu Yer kürəsinə endirə bilər.

Tor üçün çox böyük olan hədəfləri qarmaqla tutmaq olar.

Raket atmaq əvəzinə, atmosfer dartınması yaratmaq və orbital çürüməni sürətləndirmək üçün təmizləyici böyük bir yelkən yerləşdirəcəkdir.

Bundan əlavə, bir çox başqa çılğın elmi-fantastika kimi səslənən təkliflər də var.

Bunlardan bəziləri nəhəng elektromaqnitlərdən istifadə edə bilər.

Bu maqnit yedəklər Yerin maqnit sahəsində özlərini sabitləşdirmək və istiqamətləndirmək üçün istifadə etdikləri peyklərin içərisindəki maqnit komponentləri itələməklə işləyir.

Bunlar tor və qarmaqlardan daha təhlükəsiz və etibarlı ola bilər, çünki onlar heç vaxt işlətdikləri zibillə təmasda olmaq məcburiyyətində qalmırlar, buna görə də hədəflərini təsadüfən daha çox zibilə çevirmək riskləri yoxdur.

Ən xırda zibil parçalarına gəlincə, lazerlər onların tamamilə buxarlanmasına kömək ola bilər.

Lazerli peyklərin hədəfləri ilə təmasda olmalarına ehtiyac yoxdur.

Onları uzaqdan vura bilərlər.

Böyük obyektləri tam olaraq vurmaq mümkün deyil, lakin lazerlər onları aradan qaldırmaq üçün istifadə edilə bilər və ya zibilləri daha təhlükəsiz orbitə itələmək üçün kiçik miqdarda material yandıra bilər.

Sonda hansı texnologiyadan istifadə ediriksə, 100 milyon güllə trilyona çevrilməmiş və tələ qurulmamışdan əvvəl tez bir zamanda işə başlasaq yaxşı olar.

Hərəkətə keçməsək, kosmosdakı macəramız başlamadan bitə bilər.

Kosmosun kəşfiyyatı haqqında xəyal etdiyimiz günlərimiz sayılıdırsa, onlardan yaxşı istifadə etməliyik.

Vaxtımızı sərf etməyi ən çox sevdiyimiz şeylərdən biri də kainatımız haqqında daha çox şey öyrənməkdir.

Bunu etmək üçün videolarımızı izləməyə davam edə bilərsiniz.

Kurzgesagt və Brilliant sevimli elm və kosmik mövzularımız haqqında altı hissədən ibarət video seriyası üzərində əməkdaşlıq edirlər.

Kurzgesagt Brilliantla bir müddət əməkdaşlıq edib.

Biz onların sizə elm və riyaziyyatı praktiki şəkildə necə öyrətdiklərini sevirik.

Onlar bunu addım-addım problemlərdə sizə rəhbərlik edərək edirlər.

Beləliklə, onların arxasındakı konseptləri həqiqətən başa düşə bilərsiniz.

Və bəlkə bir gün biliklərinizi kosmik tullantılar kimi problemlərdə istifadə edə bilərsiniz.

Ya da başlamaq istədiyiniz elmi layihələrinizdə.

Əgər daha çox öyrənmək və əylənmək istəyirsinizsə, brilliant.org/nutshell saytından pulsuz qeydiyyatdan keçin.

Linkdən istifadə edən ilk 688 nəfər illik premium üzvlüyünü 20% endirimlə əldə edəcək!

Və eyni zamanda Brilliantla əməkdaşlığımıza dəstək olacaq!