Video

Transskribo

Kiam la dioj donas al Reĝo Midaso unu deziron, li deziris, ke ĉio, kion li tuŝus igus oron.

Midaso estis tre ĝoja. Arboj, ŝtonoj, kaj konstruaĵoj estis oro.

Sed baldaŭ, li terure trovis, ke liaj manĝaĵoj ankaŭ iĝis oro.

Kiam li brakumis sian fratinon por trankviligi sian doloron, li konsciis lian eraron tro malfrue.

La plej riĉa homo en ekzisto estis malnutranta, sola, kaj lia koro estis rompita.

La homaro ricevis similan deziron, kiam oni lernis kiel bruna, stinka ŝlimo iĝas magio - plasto.

Pro ĝia malmultekosteco, sterileco, kaj oportuneco, ĝi ŝanĝis onian vivon.

Sed ĉi tiu teknologia miraĵo iĝis iomete nedirektebla.

Plasto estas saturinta la medion.

Ĝi enpenetris la bestojn, kiujn oni manĝas. Kaj nun, ĝi trovas ĝian vojon en onian korpon.

[Mojosa enkonduka muziko]

Kio estas plasto?

Dum la plejparto de nia historio, homoj uzis aĵojn, kiujn ni trovis en la naturo, por konstrui aĵojn, kiujn ni bezonis.

Sed la invento de plasto antaŭ ĉirkaŭ 100 jaroj tute ŝanĝis nian mondon.

Plasto estas farita el polimeroj - longaj, ripetaj ĉenoj de molekularoj.

En la naturo, polimeroj ekzistas ĉie: la muroj de ĉeloj, silko, haroj, insektaj karapacoj, DNA.

Sed ankaŭ eblas krei ilin.

Se oni malkonstruas krudan petrolon en ingrediencojn kaj rearanĝas ilin, oni povas fari novajn sintezajn polimerojn.

Sintezaj polimeroj havas eksterordajn trajtojn.

Ili estas malpezaj, daŭrantaj, kaj povas esti muldita en preskaŭ ian ajn formon.

Ĉar oni ne devas fari tempokonsuma manlaboro, plasto povas esti amasfabrikata facile

kaj la krudmaterialoj estas disponeblaj en vastaj kvantoj

kaj nekredeble malmultekoste. Do la ora erao de plastoj komencis.

Bakelito uziĝis por mekanikaj partoj; polivinilklorido (PVC) por sondado, elektraj dentoradoj, kaj ingoj;

Akrilo estas disrompo-rezista alternativo al glaso; kaj nilono por ŝtrumpoj kaj armilaro.

Hodiaŭ preskaŭ ĉio estas almenaŭ parte el plasto.

Niaj vestaĵoj, telefonoj, komputiloj, mebloj, aparatoj, domoj, kaj aŭtoj.

Antaŭ longa tempo, plasto ĉesis esti revolucia materialo. Anstataŭe, ĝi igis rubo.

Kafotasoj, plastaj sakoj, aŭ aĵoj por kovri bananon.

Plasto simple aperas kaj foriras.

Bedaŭrinde ĝi ne vere foriras.

Ĉar sintezaj polimeroj estas tiom daŭraj, plasto malkonstruiĝas post inter 500 kaj 1000 jaroj.

Sed ni iel decidis uzi ĉi tiun robustegan materialon por aĵoj, kiujn oni forĵetas.

40% de plastoj estas uzataj kiel pakiloj.

En Usono, pakado konsistigas triono da la tuta rubaĵo, kiun oni produktas jare.

Post ĝia elpenso, ni produktis ĉirkaŭ 8,3 miliardoj da metraj tunoj da plasto:

335 milionoj da tunoj en 2016 nur.

Pli ol 6,3 miliardoj da metraj tunoj da plasto iĝis rubaĵo ekde 1907.

Se oni amasigus tion en unu lokon, tiu farigus kubon kun flanko de longeco 1.9 kilometroj.

Do kion oni faris kun la rubaĵo?

9% estis recikliginta, 12% estis flaminta.

Sed 79% da la rubaĵo ankoraŭ ekzistas.

Multe da la rubaĵo alvenas en la oceano. Ĉirkaŭ 8 miliono tonoj ĉiujare.

Tio estas tiom da plasto, ke ĝi superpezos ĉiuj fiŝoj en la oceano antaŭ 2050.

Ĉar ĝi estas ĉie, marbestoj daŭre kaptiĝas en plasto, kaj daŭre glutas ĝin.

En 2015 jam, 90% da marbirdoj estis manĝinta plasto.

Multaj bestoj mulnutras kun stomako plena je rubaĵo.

En 2018 morta kaĉaloto alvenis sur plago en Hispanio.

Li manĝis 32 kilogramoj da plastaj sakoj, netoj, kaj tamburo.

Kvankam tio estas tragika, kaj aspektas bone sur la kovriloj de gazetoj,

estas pli nevidebla formo de plasto:

Plasteroj

Plasteroj estas peceroj malpli ol kvar milimetroj longe.

Kelkaj estas uzataj en kosmetikoj aŭ dentopasto,

sed plejparte da ili estas la rezulto de naĝanta rubaĵo, kiu estas senĉese batata per ultraviola (UV) radiado.

Do la rubaĵo dispecetiĝas en pli kaj pli etajn pecerojn.

51 triliono de tiaj peceroj naĝas en la oceano,

kie ili estas pli facile glutita de ĉiaj marbestoj.

Tio zorgigas scientistoj,

ĉefe pri sanoriskoj pro la kemiaĵoj, kiuj estas aldonitaj al plasto.

Bisfenolo A (BPA) ekzemple igas plastajn botelojn travidebla,

sed ankaŭ estas atestaĵo, ke ĝi intervenas kun onia hormonsistemo.

DEHP igas plastojn pli fleksebla, sed eble kaŭzas kanceron.

Estus sufiĉe malbona se plasteroj estus toksaj, ĉar ili veturas supren trans la manĝoĉeno.

Zooplanktonoj manĝas plasterojn. Fiŝetoj manĝas zooplanktojn.

Ankaŭ ostroj, kraboj, kaj rabadegaj fiŝoj manĝas plasterojn, kaj tiuj finvenas sur onian teleron.

Plasteroj estas trovita en mielo, en marsalo, en biero, en akvo el kranoj, kaj en la polvo en onian domon.

8 el 10 beboj kaj preskaŭ ĉiuj plenkreskuloj

havas mezureblaj kvantoj de ftalatoj, ofta plasta aldonaĵo, en siajn korpojn.

Kaj 93% da homoj havas Bisfenolo A (BPA) en siaj urinoj.

Estas malmulte da scienco pri tiu ĝis nun, kaj ĝuste nun ĝi estas senkonkludiga.

Oni devas fari multe pli da esplorado antaŭ oni povas paniki.

Sed oni povas diri sendanĝere, ke multaj aferoj okazis kiuj oni ne atendis.

Kaj oni perdis iom da kontrolon pri plastoj, kio estas iomete timiga.

Do, nur por certigi, oni simple devus prohibi plastojn, ĉu ne?

Bedaŭrinde, aferoj estas pli komplikaj ol tiun.

Plasta poluado ne estas la sola media problemo, kiun oni devas fronti.

Kelkaj anstataŭaĵoj por plasto, kiujn oni povus uzi, kaŭzus pli grandan median efiko en aliaj manieroj.

Ekzemple:

Laŭ lastatempa esploro farita de la dana registaro,

fari plasta sako por unu uzo bezonas tiom malmulte da energio kaj produktas tiom malpli da karbona duoksido

konstraste kun reuzebla katuna sako, ke oni devus uzi ties katuna sako 7100 fojoj

antaŭ ĝi kaŭzus pli malgrandan efiko sur la medio ol la plasta sako.

Restas kun oni kompleksa procedo de kompromisoj. Ĉio iel havas efikon

kaj estas malfacile trovi la ĝustan ekvilibron.

Plasto ankaŭ helpas solvi problemojn, por kiuj oni ne havas sufiĉe bonajn respondojn ĝuste nun.

Tutmonde unu triono da la tuta manĝaĵo kiu estas produktita neniam estas manĝita kaj putriĝis en terŝtopaĵo, kie ĝi produktas metano.

Kaj la plej bona maniero por malebligi manĝajo malboniĝi ankoraŭ estas plasta pakumo.

Ankaŭ gravas rimarki el kien la plejmulte da la plasta poluaĵo de la mondo venas ĝuste nun.

90% de la tuta plasta rubaĵo kiu estas eniranta la oceano pere de riveroj venas el nur dek riveroj en Azio kaj Afriko.

La Jangzio en Ĉinio sole akvumas 1,5 miliono tonoj da plasto en la oceanon ĉiujare.

Landoj kiel Ĉinio, Hindio, Alĝerio, aŭ Indonezio

industriiĝis je impresa rapido en la pasintaj jardekoj,

transforminta la vivoj de milardoj da homoj.

Ĉi tiu evoluo estis tiom rapide,

ke la rubaĵoforĵeta infrastrukturo ne povis paŝteni kun kolekti kaj recikligi ĉiom da la nova rubaĵo, kiun ĉi tiu alvenigis.

Se politikistoj en Eŭropo kaj Usono volas agi pri ĉi tiu problemo,

investi en infrastrukturo en evolulandoj estas tiel grava

kiel venki kontraŭ plasta poluado ĉe vi per skemoj kaj reprojekti fabrikaĵoj por minimumigi nenecesa

produkto de plasto.

La esenco estas, ke dum oni ne agos pri plasta poluado el tutmonda perspektivo, oni ne solvos ĝin.

Plasta poluado estas kompleksa problemo.

Oni trovis magian materialon kaj oni havis tre bonan tempon kun ĝi,

sed oni devas esti zorgemi aŭ kiel Midaso, oni finvenos en mondo, kiu oni ne deziris.

Viaj individuaj ĉiutaga agoj ankoraŭ havas grandegan efikon. Kion vi faras ja gravas!

Rifuzu disponeblajn plastojn. Konviku viajn amikojn kaj familiojn fari la samon.

Premdevigu firmaoj kaj politikistoj agi por konservi la oceanoj puraj kaj la manĝaĵo sendanĝera.

Kune ni povas venki kontraŭ plasta poluado!

Tiun ĉi filmeto estis kunlaboro kun UN Environment (UN Medio) kaj ties Clean Seas (Puraj Maroj) skemo.

Se vi volas ekagi por turni la tajdo pri plastoj, iru al cleanseas.org kaj fari vian ĵuron.

[Fari la #CleanSeas (#PurajMaroj) ĵuron]