Video

Bản trích

Con người tự hào về rất nhiều thứ

từ máy gia tốc hạt nhân đến thơ văn và cả Pokémon

chúng đều được thực hiện bởi một thứ

mà chúng ta quý trọng rất nhiều

trí thông minh

chúng ta nghĩ rằng trí thông minh là một đặc điểm như là

chiều cao hoặc sức lực

nhưng khi ta cố định nghĩa nó, mọi thứ trở nên mập mờ

nói tóm gọn lại, trí thông minh là một cơ chế

để giải quyết các vấn đề, đặc biệt là vấn đề sống còn

ví dụ như việc tìm đồ ăn và nơi trú ẩn

cạnh tranh với nhau để giao phối, hay chạy trốn thoát thân

trí thông minh không phải là môt thứ đơn thuần

nó bao gồm khả năng thu thập thông tin

học hỏi, sáng tạo, hình thành chiến thuật hoặc

tiến hành tư duy phản biện

nó được biểu thị qua rất nhiều hành vi

từ các phản xạ cố hữu hay bản năng

cho đến các cấp độ học hỏi khác nhau,

hay một vài kiểu nhận thức nào đó

nhưng không phải mọi nhà khoa học đều đồng ý về nguồn gốc hay khái niệm của trí thông minh

không dừng lại ở đó,

trí thông minh cũng có liên quan đến ý thức

vì sự nhận thức rất có ích trong việc giải quyết các vấn đề

nhưng chúng tôi đã nói về ý thức trong một video khác

vậy hôm nay chúng tôi sẽ không đề cập tới nó

okay, trí thông minh không phải là một khái niệm rõ ràng

vậy có lẽ chúng ta có thể coi nó như một bộ kĩ năng linh hoạt

một hộp dụng cụ

những công cụ cơ bản

những công cụ cơ bản nhất trong hộp dụng cụ trí thông minh là

khả năng thu thập thông tin, lưu trữ và sử dụng nó trong việc học

thông tin về thế giới được thu thập qua giác quan

như là thị giác, thính giác

khứu giác, xúc giác hoặc vị giác

giúp chúng ta định vị và phản ứng

với thế giới bên ngoài một cách phù hợp

nhưng những sinh vật sống cần phải cảm nhận được trạng thái của cơ thể chúng

điều khiển những thứ như là cơn đói và sự mệt mỏi

thông tin là cơ sở cho hành động của mọi sinh vật sống và nếu thiếu nó thì

bạn hoàn toàn bị phụ thuộc vào môi trường xung quanh

không có khả năng phản ứng phù hợp hay linh hoạt

thông tin sẽ có giá trị lớn hơn nhiều nếu chúng ta có thể giữ và lưu trữ nó

vậy công cụ thứ 2 là trí nhớ

trí nhớ là khả năng lưu và ghi lại thông tin

như vậy một vật thể sống không cần phải làm mọi thứ lại từ đầu

mỗi lần nó thực hiện việc nào đó tương tự

trí nhớ có thể là

sự kiện, địa điểm và các mối liên hệ

nhưng cũng là hành vi như

các phương pháp săn bắt và hái lượm

một trong số chúng, như là bay lượn, cần phải được

lặp đi lặp lại

cho đến trình độ thành thạo

đây là cái mà chúng ta gọi là sự học

quá trình kết hợp một quá trình

các ý tưởng hoặc hành động

về cơ bản là một chuỗi các hành vi có thể lặp lại,

chúng cũng rất đa dạng và có tính thích nghi

ba dụng cụ này cho phép các sinh vật có vẻ ngu ngốc

hành động thông minh một cách bất ngờ

nấm nhầy vô bào

về cơ bản thì chỉ là một tế bào nhầy nhụa lớn

có những hành vi giống như một con vật

với một bộ não đơn giản

khi được đặt trong một mê cung với thức ăn

ở đầu bên kia, nấm nhầy khám phá xung quanh

và đánh dấu đường đi của nó với vệt chất nhờn

như đang bôi trí nhớ lên trên mặt thềm

trong khi tiếp tục khám phá, nó tránh

các lối mòn đã được đánh dấu và tìm đường đến thức ăn

thay vì cứ đâm đầu vào ngõ cụt

nấm nhầy tự thích nghi hành vi của mình

để tiết kiệm thời gian và sức lực

hành vi này là bản năng của nó

và các nhà khoa học không thể đồng thuận rằng đó là trí thông minh

cho dù nấm nhầy có được lợi thế từ hành vi ấy

loài ong là một ví dụ của nhiều hành vi thích ghi thông minh hơn

các nhà khoa học huấn luyện ong nghệ

di chuyển một quả bóng có màu vào trong lỗ golf

và phần thưởng là đường

loài ong không chỉ giỏi trong việc này, vốn là việc không hề tự nhiên đối với chúng

chúng còn làm việc hiệu quả hơn theo thời gian

khi nhiều quả bóng có ở đó, loài ong chọn

quả bóng nằm ở gần lỗ nhất kể cả khi

nó có màu khác với quả được dùng để dạy chúng

với những vấn đề thử thách hơn chúng ta còn cần

nhiều sự linh hoạt hơn

những công cụ xịn sò hơn

được nâng cấp từ những công cụ cơ bản

động vật phức tạp hơn có thể giải quyết nhiều vấn đề hơn

chúng có thể ghi nhớ đủ thể loại

liên hệ, liên kết và các đặc điểm máy cơ

chúng tôi gọi đây là thư viện kiến thức

lấy ví dụ như là gấu mèo

loại thức ăn ưa thích của chúng là đồ ăn của con người

cách tiếp cận của chúng để có được những đồ ăn như vậy

phụ thuộc vào một loạt các kĩ năng lí thuyết và thực tiễn,

thứ giúp chúng trở thành bậc thầy ăn trộm

có khả năng mở cửa sổ hay là phá khóa

trong một nghiên cứu, gấu mèo được đưa cho

nhiều hộp được bảo vệ bởi nhiều loại khóa khác nhau

như là khóa vặn, chốt then, chốt gài, cửa tay cầm

chúng cần ít hơn 10 lần thử để tìm ra cách

mở mỗi loại khóa cửa này

kể cả khi nhiều loại khóa cùng được dùng

để tạo ra các tổ hợp với độ khó tăng dần,

cần phải mở đúng thứ tự và dùng đủ lực cần thiết

một năm sau loài gấu mèo vẫn nhớ được

cách mở hộp và vẫn nhanh như lần đầu chúng mở

vượt xa thư viện của sự liên kết và kỹ năng của chúng ta

công cụ ấn tượng nhất trong hộp là

sự sáng tạo

giống một dạng băng dính tinh thần vậy

trở nên sáng tạo có nghĩa là sản xuất thứ gì đó

mới và đáng giá từ những thứ có vẻ không liên quan

trong phạm vi của trí thông minh điều này có nghĩa là

tạo ra những liên kết mới và khác thường

kết hợp thông tin đầu vào với trí nhớ và kỹ năng

để tạo ra một giải pháp độc đáo cho một vấn đề

trong một nghiên cứu khác về gấu mèo

các nhà nghiên cứu dạy chúng thả đá vào trong

một bình nước để có thể

nâng mực nước lên đủ cao để chạm tới viên kẹo dẻo nổi ở trên

một con gấu mèo khác có một giải pháp tốt hơn

nó lật đổ bình nước

mặt khác của sự sáng tạo là

là áp dụng tài nguyên mới vào một tác vụ

dụng cụ vật lý

giống như loài linh trưởng dùng gậy để bắt mối

ở trong cây, hoặc một số loài bạch tuộc

lắp ráp vỏ dừa chúng mang theo quanh mình

như là một bộ giáp cơ động để trốn khỏi kẻ thù

thu thập tài nguyên để dùng sau này

còn được kết nối tới một mặt cao hơn trong việc giải quyết vấn đề

lên kế hoạch

lên kế hoạch tức là cân nhắc tới những hoạt động

cần thiết để đạt được kết quả mong muốn và sắp xếp chúng lại thành một kế hoạch

khi những trường hợp không lường trước

và những nguy cơ mới xuất hiện, chúng cần phải được

đánh giá dựa trên việc chúng có phù hợp với kế hoạch hay không

một ví dụ của hành vi thông minh này là

tích trữ thức ăn để ăn sau

đây là hành động mang tính bản năng của sóc

nhưng kể cả giấu thức ăn là bản năng của chúng

chúng vẫn phải sử dụng khả năng tư duy nâng cao

để đi đến quyết định tốt nhất

sóc kiểm tra từng hạt một

và so sánh thời gian và nỗ lực cần dùng để giấu nó

với lợi ích mà chúng có được từ từng hạt

những hạt bị hư hỏng hoặc ít chất béo được ăn ngay

trong khi hạt cần được chín tiếp cho vào kho

sóc cũng giả vờ trôn hạt khi chúng cảm thấy bị theo dõi

đống hố trống này đánh lạc hướng kẻ địch của chúng

ra khỏi những kho báu thật sự của sóc

đây cũng là một chiến thuật khá là cao cấp bởi vì

để tạo ra một kế hoạch để đánh lạc hướng người khác

đầu tiên bạn cần phải nhận thức rằng cũng có những người như bạn muốn cùng 1 thứ

vấn đề càng phức tạp

thì càng cần kết hợp nhiều công cụ lại để giải quyết

vậy nên càng có nhiều công cụ thì loài vật đó càng linh hoạt

trong việc giải quyết vấn đề khó lường trong cuộc đời

nhưng kể cả với các vấn đề phức tạp

hoàn cảnh riêng của mỗi con động vật mới là thứ quyết định

sóc là loài ăn tạp bảo vệ lãnh thổ của chúng một cách mãnh liệt

đối với chúng, việc nhớ địa điểm có đồ ăn

và lừa kẻ địch của chúng để tăng khả năng sống sót là hợp tình hợp lí

cừu không có chiêu trò tinh tế như thế

và chúng cũng không cần vậy, chúng là loài ăn cỏ

và sống theo bầy đàn, kĩ năng của chúng là các kĩ năng xã hội

chúng nhận ra và ghi nhớ nhiều con cừu khác nhau và kể cả con người

trong nhiều năm, một kĩ năng hoàn toàn khác

việc tiến hóa và giữ lại một bộ kĩ năng tinh thần phức tạp mà chúng không cần

sẽ là một sự lãng phí tài nguyên đối với chúng

con người thì ngược lại,

đầu tư vào một bộ dụng cụ trí thông minh đa dạng đến khác thường

trong khi điều này hữu ích, nhưng tình cờ thay,

chúng ta cho thêm một bộ công cụ lên trên cùng

văn hóa

không một ai có thể tự xây một tàu vũ trụ

hay là máy gia tốc hạt

nhưng mà nhờ khả năng hợp tác

và chia sẻ kiến thức qua nhiều thế hệ, chúng ta có thể

vượt qua thách thức mà một cá nhân khó mà qua nổi

điều này cho phép chúng ta biến đổi hành tinh

sao cho phù hợp với ý thích

chúng ta cũng tạo ra các vấn đề mới

như Sudoku, tờ khai thuế, lí thuyết dây

nhưng cũng có biến đổi khí hậu nhanh chóng

và kháng kháng sinh

để giải quyết những điều này, chúng ta cần phải nhìn qua vấn đề sống còn ngắn hạn

và suy nghĩ về một tương lai xa

chúng ta có hộp công cụ

chúng ta chỉ cần dùng nó thôi

nói về dụng cụ học tập thì

chúng tôi đã nghe từ nhiều giáo viên

đang sử dụng poster thông tin của chúng tôi trong lớp học

nên chúng tôi hỏi rằng cái gì sẽ giúp ích nhất cho họ

và làm ra phiên bản giáo dục bổ sung cho giáo viên và học sinh

và tất cả mọi người

chúng là những poster lớn hơn một chút

về nhiều thứ sẽ được mở rộng theo thời gian

từ bảng tuần hoàn nguyên tố đến bản đồ thế giới hoặc là cơ thể con người

bạn có thể mua chúng từ của hàng của chúng tôi và hỗ trợ chúng tôi nếu bạn muốn

và hãy để cho chúng tôi biết chủ để nào bạn muốn cho phòng hoặc là lớp học của bạn

video này là phần 2 của chuỗi video 3 phần

liên quan tới các câu hỏi lớn về sự sống và vũ trụ

được tài trợ bởi tổ chức quỹ từ thiện templeton world

bạn sẽ tìm được nguồn tài liệu và thông tin chi tiết hơn của chúng tôi ở dưới dòng mô tả

video vietsub by Đỗ Gia Hiếu 12/7