Video

Transkript

Size tüm insanlığın elele, çok üstün ve mükemmel bir

bakteriyel hastalık geliştirdiğini söyleseydik, nasıl tepki verirdiniz?

Yüzlerce milyon insanı öldürebilecek bir bakteriyel hastalık?

Şu anda olan olay da bu.

Şu anda bir mükemmel bakteriyel hastalık yaratma sürecindeyiz.

Bakteriler bu gezegendeki en eski canlılardandır.

Hala en küçük canlılar olarak kabul ettiğimiz, hayatta kalma ustalarıdırlar.

Ve etrafımızda heryerde bulunuyorlar.

Pek çok bakteri bizim için zararsızdır.

Vücudunuz trilyonlarca bakteriye ev sahipliği yapıyor ve bakteriler sizin hayatta kalmanıza yardımcı oluyor.

Ancak diğer bakteriler vücudunuzu ele geçirebilir, hızlıca yayılabilir ve sizi öldürebilir.

Eskiden, bakteriyel hastalıklar nedeni ile milyonlarca insan ölüyordu.

Ta ki, üstün bir silah geliştirilene kadar: Antibiyotikler.

Antibiyotikler, aşılar ile birlikte tıp bilimini kökten değiştirdi

ve milyonlarca hayat kurtardı.

Antibiyotikler, dirençsiz bakterilerin çok büyük bir kısmını oldukça hızlı öldürür,

geriye sadece ufak bir grup hayatta kalır.

Kalan bakterileri de vücudun bağışıklık sistemi halleder.

Antibiyotikler bunu nasıl yapar?

Bakterileri, hayatta kalmasını sağlayan binlerce işlem yapan

çok komplike bir makina olarak düşünün.

Antibiyotikler bu komplike makinanın işleyişini durdurur.

Örneğin metabolizmalarını karıştırır,

büyümelerini engelleyerek, daha az zararlı tehditler olmalarını sağlarlar.

Diğer antibiyotikler DNA’ya saldırarak çoğalmasını engellerler.

Bu da bakterinin üremesini durdurup, sonunda ölmesini sağlar.

Veya basitçe bakterinin dış katmanlarını parçalayarak,

içindekilerin dışarı dökülmesini ve hızlıca ölmelerini sağlarlar.

Tüm bunları, vücut hücrelerini rahatsız etmeden yaparlar.

Ancak şimdi, evrim bazı işleri karmaşıklaştırmakta.

Tamamen gelişi güzel şans sayesinde, vücudumuzu istila eden küçük bir grup bakteri

kendilerini korumak için evrim geçirmiş olabilir. [Ben seçilmiş kişiyim]

Örneğin, antibiyotikleri durdurarak ve

molekülleri değiştirerek zararsız hale getirmek gibi

Veya daha fazla zarar vermeden önce antibiyotikleri dışarı atacak

pompalara daha fazla enerji harcayarak.

Birkaç dirençli bakteri büyük bir sorun değildir,

çünkü bağışıklık sistemi bunlarla başa çıkabilir.

Ancak kurtulabilirlerse, bu dirençlerini yayabilirler.

Bir bakteri nasıl direncini yayar?

Öncelikle, bakteri iki tip DNA taşır,

Kromozom ile küçük halkasal, serbestçe dolaşan parçalar olan plazmitler.

Bakteriler birbirlerine sarılarak bu plazmitleri birbirlerine aktarabilir,

ve yararlı özellikierini birbirlerine geçirebilirler.

Bu sayede dirençlerini, geniş bir gruba hızlıca yayabilirler.

Veya, değişim denilen bir işlem ile, bakteriler, ölü bakterilerin atıklarını

ve beraberinde DNA’larını da alabilirler.

Bu değişim işlemi farklı tür bakteriler arasında da oluşabilir

ve bu işlem pek çok antibiyotiğe dirençli mükemmel bakterilerin oluşmasına neden olabilir.

Dünyada pek çok mükemmel bakteri halen bulunuyor.

Özellikle hastaneler, üremeleri için çok uygun ortamlardır.

İnsanlık, kısa süreli bir hafızaya sahip

Antibiyotik öncesi çağların dehşetleri unutuldu.

Bugün, biz bu güçlü ilacı yenilikçi bir bilim ürünü olarak değil

basitçe alınıp satılan bir ticaret ürünü olarak görüyoruz.

Bu da bizi garip bir kopukluğa sürüklüyor:

Gelişen ülkelerde halen yüzlerce milyon insan

antibiyotiklere ulaşamıyor,

dünyanın diğer kısımlarındaysa, antibiyotikler serbestçe

ve dikkatsizce kullanılıyor

Antibiyotikler, en son çare olarak kullanılacak ilaçlar olmalı,

soğuk algınlığınız sinir bozucu olduğu için alınmamalı.

Diğer bir ciddi sorun ise antibiyotiklerin et üretiminde kullanılması.

Herhangi bir zamanda, insanlık elinde

20 ila 30 milyon canlı hayvan bulunduruyor.

Daha ucuz et üretmek için, pek çok hayvan çok kötü koşullarda,

dar ve hijyenik olmayan alanlarda tutuluyor,

ve bu alanlar hastalıkların yayılması için çok uygun yerler.

Bu sebeple, pek çok hayvan, bakterileri öldürmek ve hasta olmalarını engellemek için

antibiyotikler ile besleniyor.

Çünkü bir hamburger 3 TL olmak zorunda.

Beklenildiği gibi, bu sistemin bir sonucu olarak

antibiyotiklere dirençli olan

çok ama çok daha fazla bakteri yarattık.

Bunu engellemek için, farklı antibiyotikler kullanıyoruz

ve bir gizli silahımız daha var:

Özel antibiyotikler

direnç gösteren bakterileri yok etmek için kullanılıyor.

Mükemmel bakterilerin oluşumunu engellemek için bunların kullanımında katı kurallar var.

Veya biz öyle olduğunu düşündük.

2015 sonlarında, Çin’den bazı korkutucu haberler geldi.

En son çare olarak kullanılacak bir antibiyotik olan

Colistin’e karşı dirençli bakteriler bulundu.

Colistin, eski ancak karaciğere zarar verdiği için nadiren kullanılan bir ilaç.

Bu sebeple Colistin’e dirençli bakteri sayısı azdı ve hastanelerde oluşan

diğer ilaçlara karşı direnç gösteren kompleks bakterilere karşı

savaşmak için son çare olarak kullanılıyordu.

Bakterilerin Colistin’e karşı direnç göstermesi çok ama çok kötü bir haber.

İnsanlığın son savunma noktasını da yok edip pek çok insanın ölmesine neden olabilir.

Peki bu nasıl oldu?

Yıllardır, Çin’deki domuz çiftliklerinde milyonlarca hayvana Colistin verildi.

Dirençli bakteri oluştuktan sonra önce hayvandan hayvana,

daha sonra da fark edilmeden insanlara yayıldı.

Ortalama bir günde, dünya üzerinde 100.000’den fazla uçuş yapılıyor,

ve bir bakıma tüm insanlığı birbirine bağlıyor.

Modern medeniyeti yaratarak, aynı zamanda çok tehlikeli

bir salgının altyapısını da yarattık.

Yine de henüz panik olmamıza gerek yok.

Bakteriler evrim geçirir, insanlar yeni çalışmalar yapar, eski antibiyotikler etkisiz oldukça

yeni antibiyotikler geliştirilir, ve teknoloji hergün ilerlemeye devam eder.

Bu sorun oldukça gerçek ve ciddi, ancak henüz mücadele bitmekten çok uzakta.

Eğer insanoğlu elindeki kartları doğru oynarsa, mükemmel dirençli bakteriler

pek de mükemmel dirençli olmayabilir.

Bu video Patreon.com’dan yapılan izleyici bağışları

ve Bill & Melinda Gates Vakfı katkıları ile yapıldı.

Eğer siz de bizi daha fazla video yapmamız için desteklemek isterseniz,

Bir Kurtzgesagt posteri veya kupası alabilir veya Patreon’dan bağışta bulunabilirsiniz.

Destekleriniz için çok teşekkür ederiz.

Subtitles by the Amara.org community