Video

Transkriptlər

Beynəlxalq bank sistemi çox əsrarəngizdir.

Dünyada 30.000-dən çox müxtəlif banklar mövcuddur

və onlar inanılmaz miqdarda mal-mülkə sahibdirlər.

Təkcə ilk 10-luqdakı banklar hesablarında təqribən 25 trilyon ABŞ dolları saxlayır.

Bu günlərdə bank sistemi çox mürəkkəb görünə bilər,

ancaq ilkin ideya həyatı daha da asanlaşdırmaq üçün idi.

11-ci əsrdə İtaliya Avropa ticarətinin mərkəzi idi.

Qitənin hər tərəfindən tacirlər alver üçün burada görüşürdü.

Amma onlar bir problemlə üzləşmişdi:

dövriyyədə çox pul vahidləri var idi.

Pisada tacirlər 7 müxtəlif pul vahidi ilə işləyirdilər

və daim pullarını dəyişməyə məcbur idilər.

Bu pul dəyişmə prosesi kənarda, skamyaların üzərində baş tuturdu,

və “bank” sözü də elə buradan yaranmışdır.

(italiyanca skamya mənasına gələn “banco” sözündən)

Səyahətin, saxta pulların təhlükəsi və borc almağın çətinliyi

insanları düşünməyə vadar etdi.

Yeni bir biznes modelinin zamanı gəlmişdi.

Sələmçilər iş adamlarına kredit verməyə başlamışdırlar,

eyni zamanda Cenevrəli tacirlər nağdsız ödənişi inkişaf etdirirdilər.

Kredit verən bank şəbəkələri bütün Avropaya yayıldı,

buna həmçinin kilsələr və avropalı krallar da daxil idi.

Bəs indiki dövrdə?

Uzun sözün qısası, banklar riskin idarəolunması işinə daxildirlər.

Bankların necə fəaliyyət göstərdiyinin qısa təsviri belədir:

İnsanlar pullarını bankda saxlayaraq kiçik miqdarda faiz əldə edirlər.

Banklar isə bu pulu daha yüksək faizlərdə borc - kredit olaraq verirlər.

Bu hesablanmış riskdir, çünki bəzi borcverənlər təəhhüdləri yerinə yetirməyəcək.

Bu prosess iqtisadi sistemimiz üçün çox zəruridir,

çünki bu insanlara ev almaq üçün

və ya bir şirkətin böyüməsi və yayılması üçün vəsaitləri təmin edir.

Beləliklə, banklar bankda pul saxlayanların işlənməyən pulunu götürür,

və onu cəmiyyətin işlədəbiləcəyi vəsaitlərə çevirir.

Bankların digər gəlir mənbələrinə

kredit kartı biznesi, valyuta satışı, əmanətlərin qəbulu, mühafizə,

və nəğd idarə sistemləri kimi bir çox servis daxildir.

Hal-hazırda bankların əsas problemi

onların ənənəvi uzunmüddətli maliyyə məhsulları yerinə

qısa müddətli lakin gəlirli məhsulları seçməsidir

və bu əvvəlkindən daha risklidir.

Maliyyə partlayışı zamanı bankların əksəriyyəti çox çətin anlaşılan

konstruksiyalar qəbul etdilər,

icraçılara və ticarətcilərinə milyonlar qazandırmaq üçün

bir tenderdə alver edərək sürətli pul qazandılar.

Amma bu qumardan başqa bir şey deyildi

və bütün cəmiyyətlərə, iqtisadiyyata zərər vurdu.

Məsələn, 2008-ci ildə

“Lehman qardaşları” kimi banklar

ev almaq istəyən hər kəsə kredit verdilər

və bununla da bankları son dərəcə təhlükəli risk vəziyyətinə qoydular.

Bunun nəticəsində ABŞ və Avropanın bəzi ərazilərində

mənzil bazarı çökdü, səhm qiymətləri düşdü

və bu da qlobal bankinq krizisinə və

tarixdəki ən böyük iqtisadi krizislərdən birinə yol açdı.

Milyardlarla dollarlar bir göz qırpımında yox oldu.

Milyonlarla insan işlərini itirdi və çox miqdarda pullarından məhrum oldu.

Dünyanın aparıcı banklarının çoxu milyardlarla cərimə ödəməli oldu

və bununla da bankerlər ən az güvənilən mütəxəssisə çevirildilər.

ABŞ hökuməti və Avropa İttifaqı nəhəng xilasetmə paketləri toplayaraq

yararsız mülkləri aldı və bankları iflas etməkdən qurtardı.

Bank işini tənzimləmək üçün yeni nizamlamalar qüvvəyə mindi.

Başqa bir krizis hadisəsində şokları udmaq üçün

məcburi təcili bank fundları yaradıldı.

Amma bu güclü nizamnamələrin digər hissələri bank lobbisi tərəfindən müvəffəqiyyətlə bloklandı.

İndi isə maliyyələşdirmənin digər növləri sürətlər artır,

buna misal olaraq illik məbləğ tələb edən lakin satışlardan kommisiya almayan investisiya banklarını göstərmək olar

və bunlar müştərilərin maraq dairəsində hərəkət etmək üçün motivasiya təmin edir.

Başqa bir misal olaraq, kredit ittifaqı 19 - cu əsrdə yaranmış

və kredit fırıldaqçılığını dəf etmək üçün yaranan əməkdaşlıq təşəbbüskarlığını göstərmək olar.

Qısaca olaraq, onlar banklarla eyni maliyyə servislərini təmin edir

amma maksimum gəlir yerinə paylaşılan dəyərə diqqət göstərir.

Dediklərinə görə onların məqsədləri yeni bizneslər yaratmaq, fermaları genişlətmək,

və ya cəmiyyətə investisiya qoyaraq ailə evləri tikmək fürsətləri üçün kömək etməkdir.

Onlar icraçılar şurasını demokratik olaraq seçən üzvlər tərəfindən idarə olunur.

Dünya çapında kredit ittifaqları

barmaqla sayılacaq üzvə malik olandan

bir neçə milyard ABŞ dolları dəyərində və

yüz minlərlə üzvü olan təşkilatlara qədər dəyişiklik göstərirlər.

Üzvlərin gəlirlərinə diqqət göstərmək

kredit ittifiaqlarının götürmək istədiyi riski baltalayarş

Bu da kredit ittifaqlarının ziyanla işləməsinə baxmayaraq

sonuncu maliyyə krizisində sağ qalmaqlarını açıqlayır.

Son illərdəki “crowdfunding” partlayışını da unutmamaq lazımdır.

Möhtəşəm oyunların yaradılmağını bir kənara qoysaq,

bankı ortancıl şəxs kimi dəf edərək

kiçik investorlardan borc alan insanlar da möhtəşəm platformalar yaratmışdır.

Amma bu sənaye üçün də doğrudur.

Yeni texnologiya şirkətlərinin çoxu Kickstarter və ya İndiegogo-da başladı.

İnvestor şəxs böyük bir şeyin parçası olmaqdan həzz alır

və güvəndikləri fikirlərə yatırım edir.

Riskin çox geniş olmağına baxmayaraq

proyekt uğursuz olsa, dəymiş ziyan limitlidir.

Axırıncı amma sonuncu olmayan : mikro kreditlər.

Bunlar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə səfalətdən çıxmaq,

fikirləri dəyərsiz sayıldığı üçün

biznes yaratmağa pula əlçatmayan insanlara

verilən borclardır.

Bu günlərdə, mikro-kredit işi multi-milyard dollarlıq işə çevrilib.

Banklar sizə görə olmaya bilər

amma bankların insanlara bə işlərə vəsait təmin etməyi

cəmiyyət üçün çox vacibdir və edilməsi gərək idi.

Gələcəkdə kimin edəcəyi və necə ediləcəyi isə

bizim ixtiyarımızdadır.