Видео

Транскрипт

Халықаралық банк жүйесі - үлкен жұмбақ.

Бүкіл дүние жүзі бойынша 30 мыңнан астам түрлі банктер бар

және олардың әрбірі миллиондаған түрлі активтерге ие болуда.

Ал олардың ішіндегі үздік 10 банк, әлем бойынша 25 триллион АҚШ долларына иелік етуде.

Заманауи банк жүесі өте қиын болып табылады,

бірақ оның бастапқы мақсаты өмірді жеңілдеткенге үндету болған.

XI ғасырдың Италиясы еуропанының сауда орталығы болды.

Бүкіл континенттің көпестері осы жерде тауарды сату үшін кездескен.

Бірақ, олар сол кездегі ірі кедергіге тап болды,

ол - ақша валютасының алуан түрлілігі еді.

Пиза қаласында саудагерлер ақшаның 7 түрімен жұмыс жасағандықтан,

оларды қалай болса солай айырбастап жұмыс жасаған.

Ал ақша айырбастау орындары коп болған, олар тіпті әрбір дүкеннің ішінде де бар болатын.

Осыдан келе итальянша “banco” сөзі пайда болған.

(яғни - дүкенші деген мағынада)

Бірақ сол кезде де көптеген алаяқтар мен қарақшылардың болуы,

жалған ақшаның жасалуы - адамдарды жаңа есеп-қисап жүйесін жүргізуге итермеледі.

Жаңа бизнес үлгінің кезі келді.

Ломбардтар бизнесмендерге кредиттерді беруге бастады,

ал Генуяның көпестері қолма-қол ақшасыз төлемдерді шығарды.

Банктердің желісі кредиттерді бүкіл Еуропаға, бәріне беріп жайылды,

шіркеуден бастап еуропаның патшаларымен аяқтады.

Ал біздің заманымызда не?

Қысқаша болса - банктік жүйесі өте қиын.

Олардың жұмысының жеңілдеткен сызбасына қарайық.

Адамдар ақшаны банкке салып, сосын шағын пайызға ие болады.

Банк бұл ақшаны алып, өте көбірек пайызға қарызға береді.

Пайызға ықтимал тәуекел салынған, өйткені кредит бойынша алған ақшаларды бүкіл адамдар қайтарып бермейді.

Осы процесс экономикалық жүйесіне өте маңызды,

өйткені ол адамдарға үйлер сияқты заттарды сатып алуға,

немесе индустрияларға өз бизнесін кеңейтуге және өркендеуге мүмкіндік береді.

Яғни, банктер жинақшыларға әзірше қажеті жоқ ақшаны алып,

қоғам қолданылатын ақшаға рұқсатымен айналдырады.

Ал банктердің келесі бір табыс көздері -

жинақ ақша салымдар, кредиттік карточкалар, валюта айырбастау,

кастодиандық банкинг және клиенттердің қаржыларын басқаруы қамтиды.

Қазіргі заманғы банктердің негізгі кемшілігі,

олар өзінің тарихи міндеті -

ұзақмерзімді қаржылық өнімдерді ұсынудың орнына, қысқа мерзімді,

бірак қайтарылмау қаупі бар өнімдермен жұмыс істеуінде.

Экономиканың шұғыл дамуының мезгілінде банктердің көбісі өздерінің

женіл және түсінікті қаржылық сызбаларын ауыстырып,

жылдам ақша істеуге арналған өз нарығын жасай бастады,

себебі бұл банк басшыларына көптеген ақшалай сыйақы алу мүмкіндігін берді.

Бұл өте құмар ойындар болғандықтан,

бүкіл экономиканы және қоғамды шығынға ұшыратты.

Мысалы 2008 жылы,

Lehman Brothers банктер сияқты, үйді кім алғысы келгендердің

барлығына кредит таратқан.

Осылайша банк жоғары тәуекел жағдайға ұшыраған.

Осы жағдай АҚШ-тың және Еуропаның жазықтардың жылжымайтын мүліктің нарығының төмендеуіне ертіп әкелген,

биржада акциялардың құлағанына шақырған,

банк дағдарысының жарым-жартысы

және тарихта ең ірі қаржы дағдарыстың бірінің мәселесі болған.

Жүздеген миллиард доллар ауада жоғалып кетті.

Миллион адамдар жұмыс орнынан және өз жинақтарынан айырылды.

Ең ірі әлемдік банктер миллиардтаған айыппұл төледі

және банкир мамандығы толықтай сенім лимитін тауысып тастаған.

Бұл тығырықтан шығу үшін, АҚШ үкіметі мен Еуропалық Одақ күштерін қосып,

банктердің банкроттыққа жібермеу үшін, тиімсіз активтарды сатып алды.

Содан кейін, мұндай жағдайдың қайталанбауы үшін банк басқаруында бірнеше ережелер енгізілді.

Ең маңыздысы - резервтің фондтың болуы

міндеттеме айналды.

Бірақ қатаң заңдардың басқа бөлімдерін банк лоббиі қабылдаған жоқ.

Бүгін басқа басқару модельдер де зырылдап дамып жатыр.

Мысалға, комиссиялық төлемдері жоқ, жылдық сыйақы мөлшеріне негізделген “инвестициялық” модель.

Бұл банкті теқ қана клиенттердың мүддерлерінде жұмыс істеуге итермелейді.

Келесі түрі - кредиттік одақтар. Олар 19 ғасырда үлкен бизнес иелерін алдауға арналған,

ойдан шығарылған модель еді.

Бір сөзбен айтқанда, олар банктердің бірдей қаржы қызметтерін ұсынады

бірақ жайғана пайданы көбейтуге емес, ұжымның пайдасын мақсат ретінде қояды.

Банктердің айтуы бойынша: инвестиция белгілі бір кооперативтер мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерге беріледі.

Ол бизнесті дамытып, үй құрылысы, ауыл шаруашылығы секілді салаларды дамытуға мүмкіндік береді.

Кредиттік одақтар директор кеңесінің сайланған мүшелерімен басқарылады.

Әлемдегі одақтар мен кооперативтер алуан түрлі.

Олар бірнеше мүшесі бар одақтардан бастап,

шотында миллиондаған АҚШ доллары

мен мыңдаған мүшесі бар одақтастарға дейін түрленеді.

Кредиттік одақтардың негізгі артықшылығы:

олардың кредиттік тәуекелдерді өзіне алатын мәселесі.

Бұл одақтардың банк жүйесіне қарағанда

кризиске шыдамдырақ екенін көрсетеді.

Соңғы жылдардың краунфандингтің шұғыл дамығанын ұмытпаңыз.

Кейінгі жылдарда керемет компьютерлі ойындар жасалуымен қатар,

шағын инвесторлар мен көптеген адамдардың шағын топтарға бірігуі

делдалдарға тәуелділіктен айырды.

Индустрияға да ұқсас көптеген

технологиялық компаниялар өз жолын Kickstarter мен Indiegogo-дан бастаған.

Шағын инвесторлар үлкен іске иелену үшін өз ақшасын

сенімді идеяларға салады және бұл оларға ұнайды.

Бұл жағдайда - жоба сәтсіз болса да,

шығынның көптеген бөлікке бөлінуінен, жалпы шығын көлемі айтарлықтар сезілмейді.

Келесі бір маңызды жүйелердің бірі - микрокредиттер.

Көптеген шағын кредиттер

кедейлікті азайту үшін дамушы елдерге берілген.

Осылайша бизнесті ашуға ақшасы жоқ адамдар

өз шешімдерін қайта қарап шықты.

Бүгін микрокредиттер - сан миллиардаған бизнестің бөлігі.

Сонымен микрокредиттер, шағын серіктестіктердің көп болуы жақсы әсерен тигізгендіктен,

енді банктер керек емес пе?

Бірақ банктер қаражаттарды жылжытуға арналған рөлін атқарады сол қоғам үшін өте маңызды және қажет болып табылады.

Ал болашақта ненің рөлі басымырақ болады

және қай модель сұранысқа ие болуын - тек қана біз шешеміз.