Βίντεο

Αποσπάσματα

Όλοι μας νιώθουμε μόνοι κατά καιρούς.

Όταν δεν έχουμε κάποιον να καθίσει πλάι μας στο μεσημεριανό,

όταν μετακομίζουμε σε μια νέα πόλη,

ή όταν κανείς δεν έχει χρόνο για μας το σαββατοκύριακο.

Όμως τις τελευταίες δεκαετίες, αυτό το περιστασιακό συναίσθημα

μετατράπηκε σε χρόνιο για εκατομμύρια ανθρώπους.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 60% των ατόμων ηλικίας 18-34,

ισχυρίζεται ότι νιώθει συχνά μοναξιά.

Στις ΗΠΑ, το 46% του συνολικού πληθυσμού νιώθει συχνά μοναξιά.

Ζούμε στην πιο διασυνδεδεμένη περίοδο της ιστορίας του ανθρώπου

και παρ’όλα αυτά, είναι πρωτοφανές το πόσοι από εμάς νιώθουμε απομόνωση.

Το να νιώθεις μόνος δεν είναι ίδιο με το να είσαι μόνος.

Μπορεί να γεμίζεις με απόλαυση όταν είσαι μόνος,

και να μισείς το κάθε δευτερόλεπτο όταν περιτριγυρίζεσαι από φίλους

Η μοναξιά είναι μια καθαρά υποκειμενική, ατομική εμπειρία. ‘Αν αισθάνεσαι μόνος, τότε είσαι και μόνος.

Ένα κοινό στερεότυπο είναι πως η μοναξιά πλήττει μόνο τους ανθρώπους

που δεν ξέρουν πώς να μιλήσουν ή να συμπεριφερθούν όταν βρίσκονται ανάμεσα σε άλλους.

Πληθυσμιακές μελέτες έδειξαν ωστόσο πως οι κοινωνικές δεξιότητες για τους ενήλικες

δεν παίζουν πρακτικά κανένα ρόλο όσον αφορά τις κοινωνικές διασυνδέσεις.

Η μοναξιά μπορεί να επηρεάσει τον καθένα.

Χρήμα,

φήμη, εξουσία, ομορφιά, κοινωνικές δεξιότητες,

μια εξέχουσα προσωπικότητα. Τίποτα δεν μπορεί να σε προστατέψει από την μοναξιά

επειδή είναι μέρος της βιολογίας σου.

1 ‘‘Τι είναι η μοναξιά;’’

Η μοναξιά είναι μια σωματική λειτουργία, όπως η πείνα.

Η πείνα σε κάνει να στρέφεις την προσοχή σου στις σωματικές σου ανάγκες.

Η μοναξιά σε κάνει να στρέφεις την προσοχή σου στις κοινωνικές σου ανάγκες.

Το σώμα σου νοιάζεται για τις κοινωνικές σου ανάγκες,

επειδή πριν εκατομμύρια χρόνια ήταν ένας σημαντικός δείκτης

για το πόσο πιθανό ήταν να επιβιώσεις.

Η φυσική επιλογή αντάμειβε τους προγόνους μας

όταν συνεργάζονταν και όταν σχημάτιζαν δεσμούς μεταξύ τους.

Οι εγκέφαλοί μας μεγάλωσαν και έγιναν όλο και καλύτεροι

στο να αναγνωρίζουν τι σκέφτονται και τι νιώθουν οι άλλοι,

καθώς και στο να σχηματίζουν και να διατηρούν κοινωνικούς δεσμούς.

Η κοινωνικότητα έγινε κομμάτι της βιολογίας μας

Θα γεννιόσουν σε μια ομάδα των 50-150 ατόμων,

με τους οποίους συνήθως θα παρέμενες για το υπόλοιπο της ζωής σου.

Για κάποιον που ήταν μόνος του, ήταν πρακτικά αδύνατον να μπορεί να παίρνει αρκετές θερμίδες,

να παραμένει ασφαλής και ζεστός ή να νοιάζεται για τα παιδιά του.

Όσοι ήταν μαζί, επιβίωναν.

Όσοι ήταν μόνοι τους, πέθαιναν.

Οπότε ήταν σημαντικό να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους.

Για τους πρόγονούς σου, η πιο επικίνδυνη απειλή για την επιβίωσή τους

δεν ήταν το να τους φάει ένα λιοντάρι,

αλλά το να μην ακολουθούν τον κοινωνικό παλμό της ομάδας τους και να απομονωθούν.

Για να το αποφύγει αυτό, το σώμα σου ανέπτυξε τον ‘‘κοινωνικό πόνο’’.

Αυτό το είδος πόνου είναι η εξελικτική προσαρμογή στην απόρριψη.

Ένα σύστημα για να σε προειδοποιεί έγκαιρα να σταματήσεις

να έχεις συμπεριφορά που θα μπορούσε να σε απομονώσει.

Οι πρόγονοί σου που ένιωθαν μεγαλύτερο πόνο κατά την απόρριψη,

ήταν πιο πιθανό να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους όταν τους απέρριπταν,

και έτσι παρέμεναν στη φυλή,

ενώ οι υπόλοιποι απομονώνονταν και πιθανότατα πέθαιναν.

Γι’ αυτό μας πονάει η απόρριψη.

Και ακόμη περισσότερο, γι’ αυτό μας πονάει η μοναξιά.

Αυτοί οι μηχανισμοί για να μας κρατούν ενωμένους

λειτούργησαν άψογα για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας,

ώσπου οι άνθρωποι ξεκίνησαν να χτίζουν έναν νέο κόσμο για τους ίδιους.

2 ‘‘Το μειονέκτημα του μοντέρνου κόσμου’’

Η επιδημία της μοναξιάς που παρατηρούμε σήμερα, ξεκίνησε στα τέλη της Αναγέννησης.

Η δυτική κουλτούρα ξεκίνησε να επικεντρώνεται στο άτομο.

Οι διανοούμενοι άρχισαν να απομακρύνονται από τον κολλεκτιβισμό του Μεσαίωνα,

ενώ η νεαρή προτεσταντική θεολογία έδωσε έμφαση στην ατομική ευθύνη.

Αυτή η τάση επιταχύνθηκε κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση.

Οι άνθρωποι άφησαν τα χωριά και τα χωράφια τους για να μπουν στα εργοστάσια.

Κοινότητες που υπήρχαν για εκατοντάδες χρόνια,

άρχισαν να διαλύονται, ενώ οι πόλεις μεγάλωναν.

Καθώς ο κόσμος μας γινόταν απότομα μοντέρνος,

αυτή η τάση επιταχύνθηκε όλο και περισσότερο.

Σήμερα μετακινούμαστε σε τεράστιες αποστάσεις

για νέες δουλειές, αγάπη και μόρφωση,

και αφήνουμε πίσω το κοινωνικό μας δίκτυο.

Συναντούμε λιγότερους ανθρώπους από κοντά και τους συναντούμε

λιγότερα συχνά απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Στις ΗΠΑ, ο μέσος αριθμός των στενών φίλων

έπεσε από τρεις το 1985 σε δύο το 2011.

Οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με την χρόνια μοναξιά κατά λάθος.

Ενηλικιώνεσαι και απασχολείσαι περισσότερο με τη δουλειά,

με το πανεπιστήμιο, με τον έρωτα,

με τα παιδιά και με το Netflix.

Απλά δεν υπάρχει αρκετός χρόνος.

Το πιο βολικό και εύκολο πράγμα να θυσιάσεις είναι ο χρόνος με τους φίλους σου.

Μέχρι μια μέρα που θα ξυπνήσεις και θα συνειδητοποιήσεις

πως αισθάνεσαι απομονωμένος.

Ότι λαχταράς στενές σχέσεις.

Όμως είναι δύσκολο να βρούμε στενούς δεσμούς ως ενήλικες,

κι έτσι η μοναξιά μπορεί να μετατραπεί σε χρόνια.

Παρ’ όλο που οι άνθρωποι ενθουσιάζονται με πράγματα όπως τα iPhone και τα διαστημόπλοια,

τα σώματα και τα μυαλά μας είναι στη βάση τους τα ίδια με 50 χιλιάδες χρόνια πριν.

Είμαστε ακόμα ρυθμισμένοι βιολογικά ώστε να είμαστε ο ένας με τον άλλον.

3 ‘‘Πώς η μοναξιά σκοτώνει’’

Ευρείας κλίμακας μελέτες έδειξαν πως το στρες που προέρχεται από τη χρόνια μοναξιά,

συγκαταλέγεται στα πιο ανθυγιεινά πράγματα που μπορούμε να βιώσουμε ως άνθρωποι.

Σε κάνει να γερνάς γρηγορότερα, κάνει τον καρκίνο πιο θανατηφόρο.

Επιδεινώνει γρηγορότερα το Alzheimer, αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σου σύστημα.

Η μοναξιά είναι δύο φορές πιο θανατηφόρα από την παχυσαρκία,

και το ίδιο θανατηφόρα με το να καπνίζεις ένα πακέτο τσιγάρα τη μέρα.

Το πιο επικίνδυνο είναι ότι αν γίνει χρόνια, μπορεί να γίνει και αυτοσυντηρούμενη.

Ο σωματικός και ο κοινωνικός πόνος χρησιμοποιούν κοινούς μηχανισμούς του εγκεφάλου.

Και τους δυο πόνους τους αισθάνεσαι σαν απειλή,

κι έτσι όταν κάτι σου προκαλεί κοινωνικό πόνο,

οδηγείσαι άμεσα σε αμυντική συμπεριφορά.

Όταν η μοναξιά γίνει χρόνια, ο εγκέφαλός σου

μπαίνει σε καθεστώς αυτοσυντήρησης.

Ξεκινάει να βλέπει κινδύνους και εχθρικότητα παντού.

Όμως δεν είναι μόνο αυτό.

Μερικές μελέτες έδειξαν πως όταν είσαι μοναχικός,

ο εγκέφαλος σου είναι πολύ πιο δεκτικός και προσεκτικός σε κοινωνικά σινιάλα,

ενώ συνάμα, γίνεται χειρότερος στο να τα ερμηνεύει σωστά.

Αφιερώνεις περισσότερη προσοχή στους άλλους,

αλλά τους καταλαβαίνεις λιγότερο.

Το μέρος του εγκεφάλου σου που αναγνωρίζει πρόσωπα αποσυντονίζεται,

και είναι πιο πιθανό να κατηγοριοποιεί ουδέτερα πρόσωπα ως εχθρικά,

και έτσι να τους έχει δυσπιστία.

Η μοναξιά σε κάνει να υποθέτεις τα χειρότερα για τις προθέσεις των άλλων απέναντί σου.

Εξ’ αιτίας αυτής της αντίληψης ενός εχθρικού κόσμου

μπορεί να γίνεις πιο εγωκεντρικός για να προστατέψεις τον εαυτό σου.

Που μπορεί να σε κάνει να φαίνεσαι πιο ψυχρός, εχθρικός,

και κοινωνικά περίεργος απ’ ό,τι είσαι πραγματικά.

4 “Τι μπορούμε να κάνουμε γι αυτό;”

Αν η μοναξιά έχει αποκτήσει ισχυρή παρουσία στη ζωή σου,

το πρώτο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να προσπαθήσεις να αναγνωρίσεις

τον φαύλο κύκλο στον οποίο ίσως έχεις εγκλωβιστεί.

Συνήθως πάει κάπως έτσι.

Ένα αρχικό αίσθημα απομόνωσης οδηγεί σε αισθήματα έντασης και θλίψης,

που σε κάνει να επικεντρώνεσαι επιλεκτικά

στις αρνητικές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους.

Έτσι οι σκέψεις σου για τον εαυτό σου και τους άλλους γίνονται πιο αρνητικές,

με αποτέλεσμα να αλλάζει η συμπεριφορά σου.

Αρχίζεις να αποφεύγεις την κοινωνική αλληλεπίδραση,

που οδηγεί σε περισσότερα συναισθήματα απομόνωσης.

Αυτός ο κύκλος γίνεται πιο δριμύς,

και κάθε φορά όλο και δυσκολότερος για να αποδράσεις από αυτόν.

Η μοναξιά σε κάνει να κάθεσαι απόμερα στην τάξη,

να μην απαντάς στο τηλέφωνο όταν σε καλούν οι φίλοι,

να αρνείσαι τις προσκλήσεις μέχρι που οι προσκλήσεις σταματούν.

Ο καθένας αντιλαμβάνεται τον κόσμο με τον δικό του τρόπο,

κι αν εσύ αρχίσεις να νομίζεις ότι οι γύρω σου σε απομονώνουν,

τότε θα νομίζουν κι αυτοί το ίδιο,

και αυτό που νόμιζες θα γίνει πλέον η πραγματικότητα.

Αυτή είναι συνήθως μια ύπουλη αργή διαδικασία που παίρνει χρόνια

και μπορεί να καταλήξει σε κατάθλιψη

και μια νοητική κατάσταση που αποτρέπει τις διασυνδέσεις ακόμη και όταν τις αναζητάς.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις για να αποδράσεις από την μοναξιά

είναι να αποδεχθείς πως είναι ένα απολύτως φυσιολογικό συναίσθημα

και όχι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να ντρέπεσαι.

Κυριολεκτικά, όλοι νιώθουν μοναξιά σε κάποιο σημείο στη ζωή τους.

Είναι μια παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία.

Δεν μπορείς να εξαλείψεις ή να αγνοήσεις ένα συναίσθημα μέχρι να φύγει μαγικά,

μπορείς όμως να αποδεχθείς ότι το έχεις και να απαλλαχθείς από ό,τι το προκαλεί.

Μπορείς να εξετάσεις μόνος σου σε τι εφιστάς την προσοχή σου,

και να ελέγξεις μήπως επικεντρώνεσαι επιλεκτικά σε αρνητικά πράγματα.

Ήταν αυτή η αλληλεπίδραση με τη συνάδελφό σου όντως αρνητική;

Ή μήπως ήταν στ’ αλήθεια ουδέτερη ή ακόμη και θετική;

Ποιο ήταν το πραγματικό περιεχόμενο μιας αλληλεπίδρασης;

Τι είπε το άλλο άτομο;

Και είπαν κάτι κακό ή έβαλες εσύ επιπλέον νόημα στα λόγια τους;

Ίσως το άλλο άτομο στην πραγματικότητα δεν αντιδρούσε αρνητικά, απλά δεν είχε χρόνο.

Μετά, έχουμε το πώς σκέφτεσαι εσύ τον κόσμο.

Υποθέτεις το χειρότερο για τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων;

Εισέρχεσαι σε μια κοινωνική κατάσταση έχοντας ήδη

αποφασίσει το πώς θα εξελιχθεί;

Υποθέτεις πως οι άλλοι δεν σε θέλουν γύρω τους;

Προσπαθείς να αποφύγεις το να πληγωθείς και δεν ρισκάρεις το να ανοιχθείς;

Και, αν ναι, μήπως να μην είσαι προκατειλημμένος με τους άλλους;

Μήπως απλά να υποθέτεις πως δεν έχουν κάτι μαζί σου;

Μήπως να ρισκάρεις ξανά να είσαι ανοιχτός και ευάλωτος;

Και τέλος, η συμπεριφορά σου.

Αποφεύγεις να είσαι μαζί με άλλους;

Ψάχνεις για δικαιολογίες ώστε να αρνείσαι προσκλήσεις;

Ή απομακρύνεις τους άλλους για να προστατέψεις τον εαυτό σου προληπτικά;

Συμπεριφέρεσαι σαν να σου επιτίθενται;

Ψάχνεις όντως για νέες επαφές ή μήπως έχεις επαναπαυθεί με την κατάστασή σου;

Φυσικά, κάθε άνθρωπος και κατάσταση είναι μοναδική

και διαφορετική, και η ενδοσκόπηση από μόνη της μπορεί να μην είναι αρκετή.

Αν αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να βρεις λύση στο πρόβλημα από μόνος σου

μην διστάσεις να απευθυνθείς για βοήθεια σε ειδικούς.

Δεν είναι δείγμα αδυναμίας, αλλά δείγμα κουράγιου.

Όπως και να δούμε τη μοναξιά,

είτε ως ένα καθαρά ατομικό πρόβλημα που χρειάζεται λύση για να μας κάνει πιο χαρούμενους,

είτε ως μια κρίση της δημόσιας υγείας,

είναι κάτι που αξίζει περισσότερη προσοχή.

Οι άνθρωποι έχτισαν έναν κόσμο που δεν είναι τίποτα λιγότερο από συναρπαστικός

και παρ’όλα αυτά, κανένα από τα λαμπερά πράγματα που φτιάξαμε

δεν έχει την ικανότητα να ικανοποιήσει ή να υποκαταστήσει

τη θεμελιώδη βιολογική μας ανάγκη για επαφή.

Τα περισσότερα ζώα παίρνουν αυτό που χρειάζονται από το φυσικό τους περιβάλλον.

Εμείς παίρνουμε αυτό που χρειαζόμαστε ο ένας από τον άλλον.

Και πρέπει να χτίσουμε τον τεχνητό μας ανθρώπινο κόσμο βασιζόμενοι σε αυτό.

Ας δοκιμάσουμε κάτι μαζί:

Ας προσεγγίσουμε κάποιον σήμερα.

Άσχετα αν αισθάνεσαι λιγάκι μοναχικός,

ή αν θέλεις να φτιάξεις τη μέρα κάποιου άλλου.

Μήπως να στείλεις σε κάποιον φίλο που έχετε καιρό να μιλήσετε.

Κάλεσε ένα μέλος της οικογένειας με το οποίο έχετε αποξενωθεί.

Πρότεινε σε έναν συνάδελφό σου να πάτε για καφέ.

Ή απλά πήγαινε σε κάτι που συνήθως είσαι πολύ φοβισμένος να πας

ή πολύ τεμπέλης, όπως ένα παιχνίδι Dungeons and Dragons,

ή σε μια αθλητική ομάδα.

Όλοι είναι διαφορετικοί οπότε εσύ ξέρεις καλύτερα τι σου ταιριάζει.

Μπορεί να μην βγει τίποτα από αυτό, αλλά δεν πειράζει.

Μην έχεις καμία προσδοκία όταν το ξεκινήσεις.

Ο στόχος είναι απλώς να γίνεις λιγάκι πιο ανοιχτός,

να γυμνάσεις τους “κοινωνικούς σου μύες” ώστε να γίνουν πιο δυνατοί με τον χρόνο.

Ή να βοηθήσεις άλλους να τους γυμνάσουν.

Θέλουμε να προτείνουμε δύο από τα βιβλία που διαβάσαμε

ενώ κάναμε έρευνα για αυτό το βίντεο.

Το “Emotional First Aid” του Guy Winch, ένα βιβλίο που μιλάει μεταξύ άλλων για το πώς

να αντιμετωπίσουμε την μοναξιά με ένα τρόπο που εμείς βρήκαμε βοηθητικό και εφικτό.

Και το “Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection” των John Cacioppo και William Patrick.

Είναι μια διασκεδαστική και επιστημονική εξερεύνηση

σχετικά με το γιατί βιώνουμε την μοναξιά σε βιολογικό επίπεδο.

Για το πώς διαδίδεται στην κοινωνία και

τι έχει να πει η επιστήμη για το πώς να αποδράσουμε από αυτήν.

Σύνδεσμοι και για τα δύο βιβλία στην περιγραφή του βίντεο. Υπότιτλοι: Serafeim Bourvaris, Theodore D, BEATass