ویدئو
متن
در دسامبر 2019، مقامات چینی جهان رو
از پخش ویروسی بین اجتماعاتشون مطلع کردن.
در طی ماه های بعد، این ویروس به سایر کشورها گسترش پیدا کرد، و تعداد موارد ابتلا هرچند روز دو برابر شد.
این ویروس «کروناویروس مرتبط با نشانگان حاد تنفسی 2» هست،
عامل بیماری Covid-19 که همه برای سادگی بهش میگن کروناویروس.
دقیقا چه اتفاقاتی میفته وقتی یه نفر به این ویروس آلوده میشه، و همه ما چکار باید بکنیم.
یه ویروس عملا فقط پوسته ای حول مواد ژنتیکی و چند پروتئین هست، و سخت بشه حتی زنده در نظرش گرفت.
ویروس فقط با ورود به یه سلول میتونه خودشو تکثیر کنه.
کرونا میتونه از طریق سطوح پخش بشه،
ولی هنوز مشخص نیست که چقدر میتونه روی سطوح زنده بمونه.
راه اصلی سرایتش به نظر میرسه که از طریق ریزقطرات تنفسی باشه، وقتی که افراد سرفه می کنن،
یا وقتی شما با فردی که بیمار هست تماس داشته باشین و به صورتتون دست بزنید.
مثلا چشم یا بینی تون رو بمالید.
ویروس سفرش رو از اینجا آغاز می کنه، و بعد به اعماق بدن وارد میشه.
مقصدهاش روده ها، طحال و ریه ها هستن، و در اینجاها شدیدترین اثرات رو میتونه بذاره.
حتی فقط چند کروناویروس میتونن شرایط بغرنجی رو رقم بزنن.
ریه ها از میلیاردها سلول اپی‌تلیال پوشیده شدن.
اینها سلولهای مرزی در بدن شما هستن که اندامها و مخاط شما رو پوشش میدن، و قریب الوقوعه که آلوده بشن.
کرونا به گیرنده خاصی در غشای قربانی های خودش متصل میشه تا از این طریق مواد ژنتیکی خودش رو تزریق کنه.
سلول بی خبر از اینکه چه اتفاقی داره میفته، دستورالعملهای جدید رو پیاده می کنه، که خیلی ساده هم هستن؛ کپی و ساخت مجدد.
سلول پر میشه از کپی های بیشتر و بیشتری از ویروس تا به یه نقطه بحرانی میرسه و دستور نهایی رو دریافت می کنه:
تخریب خود.
سلول به نوعی حل میشه و ذرات کرونای جدید که آماده حمله به سلولهای بیشتری هستن رو آزاد می کنه.
تعداد سلولهای آلوده شده بطور نمایی افزایش پیدا می کنن.
بعد از حدود ده روز، میلیون ها سلول بدن آلوده شدن، و میلیاردها ویروس ریه ها رو اشغال کردن.
ویروس هنوز آسیب زیادی وارد نکرده، ولی کرونا الان هیولایی رو به جون تون میندازه؛ سیستم ایمنی خودتون رو.
سیستم ایمنی اگرچه وظیفه ش محافظت از شماست، ولی میتونه بسیار براتون خطرناک بشه و به همین خاطر نیاز به نظارت دقیق داره.
با هجوم سیستم ایمنی به ریه ها برای مبارزه با ویروس، کرونا تعدادی از اونها رو آلوده می کنه و باعث سردرگمی میشه.
سلولها گوش و چشم ندارن،
اونها غالبا از طریق پروتئین های اطلاعاتی کوچیکی به نام سایتوکین ها ارتباط برقرار میکنن. تقریبا همه واکنشهای مهم ایمنی توسط اونها کنترل میشه.
کرونا باعث میشه که سلول های ایمنی آلوده شده بیش از حد واکنش نشون بدن و دست به قتل عام بزنن. به بیانی کرونا
سیستم ایمنی رو به یه جنون جنگی میندازه، که باعث میشه بیشتر از اونچه که باید سرباز بفرسته که این عامل اتلاف منابع و آسیب هست.
دو نوع سلول به طور خاص آشوب به پا می کنن؛
اول نوتروفیل ها که تخصص خاصی در کشتن چیزها از جمله خود ما دارن.
در حالیکه به شمار هزاران وارد میشن، شروع به پمپ کردن آنزیم ها به بیرون می کنن، و همونقدر که از دشمنان، از دوستان رو هم میکشن.
نوع مهم دیگه ای از سلولها که دچار جنون جنگی میشن، سلول های T هستن که معمولا به سلولهای آلوده دستور خودکشی برنامه ریزی شده میدن.
در وضعیت گیجی که این سلولها هستن، به سلولهای سالم هم دستور خودکشی میدن.
هرچی سلولهای ایمنی بیشتری میرسن، آسیب بیشتری وارد می کنن و بافت سالم بیشتری از ریه رو میکشن.
اوضاع میتونه اونقدر بد شه که آسیب دائمی و غیرقابل برگشتی به ریه بصورت ناتوانی مادام العمر وارد بشه.
در اکثر موارد سیستم ایمنی کم کم دوباره کنترل اوضاع رو بدست میگیره؛
سلول های آلوده رو میکشه، ویروسهایی که در تلاش برای آلوده کردن سلولهای جدیدی هستن رو متوقف، و میدان جنگ رو تمیز می کنه.
و بهبود شروع میشه. اکثریت غالب افراد مبتلا شده به کرونا با علائم نسبتا ملایمی اون رو پشت سر میذارن،
ولی بسیاری از موارد شدید و حتی وخیم میشن.
ما نرخ این موارد رو نمی دونیم، چون همه موارد کرونا تشخیص داده نشدن،
ولی راحت میشه گفت که بسیار بالاتر از نرخ مربوط به آنفولانزاست. در موارد حادتر،
میلیون ها سلول اپی‌تلیال می میرن، و با مرگ اونها لایه محافظتی ریه از بین میره.
در نتیجه آلوئولها؛ کیسه های هوای کوچیکی که تنفس از طریق اونها صورت میگیره میتونن توسط باکتری هایی آلوده بشن که در حالت عادی مشکل بزرگی ایجاد نمی کردن.
بیماران دچار عفونت ریه میشن،
تنفس سخت یا حتی بی ثمر میشه، و بیماران برای زنده مونده به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا می کنن.
در این هنگام سیستم ایمنی چند هفته با تمام توان جنگیده و میلیونها ضدویروس ساخته، و با هزاران باکتری
که به سرعت در حال تکثیر هستن، مغلوب میشه.
اونها وارد خون شده و بدن رو تحت سلطه خودشون می گیرن. وقتی این اتفاق بیفته، مرگ بسیار محتمله.
کروناویروس اغلب با آنفولانزا مقایسه میشه، اما در واقعیت بسیار خطرناک تره.
اگرچه سخت بشه نرخ دقیق کشندگی رو در حین یک همه‌گیری تعیین کرد، ما با قطعیت می دونیم که
سرایتش بسیار بالاتر و سرعت پخشش بیشتر از آنفولانزاست.
دو آینده برای یه همه‌گیری مث کرونا متصور هست؛ کند و سریع.
اینکه کدوم آینده رخ بده بستگی به واکنش همه ما در روزهای آغازین شیوع داره.
یه همه گیری سریع وحشتناکه و جان بسیاری رو میگیره، اما همه گیری کند در کتابهای تاریخ به یاد نخواهد موند.
بدترین سناریوی ممکن برای یه همه گیری سریع با نرخ بالای ابتلا شروع میشه،
چون هیچ اقدامی برای کند کردنش انجام نمیشه.
چرا این حالت خیلی بده؟
در یه همه گیری سریع افراد زیادی بطور همزمان بیمار میشن،
اگه این عدد زیادی بزرگ بشه، نظام بهداشت و درمان توانایی پاسخگویی رو از دست میده.
منابع کافی مثل پرسنل پزشکی یا تجهیزاتی مثل دستگاه تنفس مصنوعی برای کمک به همه وجود نداره،
افراد بدون اینکه درمانی دریافت کنن می میرن، و بطور همزمان با
مریض شدن کارکنان بیشتری از نظام بهداشت و درمان، ظرفیت سیستم حتی کمتر هم میشه.
اگه این حالت اتفاق بیفته، اونوقت تصمیم های وحشتناکی در مورد اینکه کی زنده بمونه و کی نه، باید گرفته بشه.
در این سناریو تعداد کشته ها به شدت بالا میره.
برای جلوگیری از وقوع این حالت، دنیا یعنی همه ما باید تمام اونچه که میتونیم برای تبدیل این همه گیری به حالت کند انجام بدیم.
همه گیری با پاسخ های درست میتونه کند بشه.
بخصوص در فاز ابتدایی، طوریکه هرکسی که بیمار شد بتونه درمان دریافت کنه و به اونجایی نرسه که بیمارستانها ظرفیتشون تکمیل شه.
چون واکسنی برای کرونا نداریم، باید رفتار اجتماعی مون رو طوری مهندسی کنیم که
بصورت یه واکسن اجتماعی عمل کنه. این بطور ساده به معنای دو چیزه؛
آلوده نشدن، و آلوده نکردن دیگران
با اینکه بدیهی به نظر میاد، ولی بهترین کاری که میتونید انجام بدید شستن دستهاتونه.
صابون به واقع سلاح قدرتمندیه.
ویروس کرونا عملا توسط یه لایه چربی احاطه شده. صابون این لایه رو میشکنه و ویروس توانایی آلوده کردن رو از دست میده.
همچنین با لیز کردن دستهاتون و با حرکات مکانیکی شستن، ویروسها دور انداخته میشن.
برای انجام صحیحش، طوری دستاتون رو بشورین که انگار یه فلفل هالوپینو رو بریدین و الان میخواین لنز چشمی تون رو بذارین!
مورد بعدی فاصله گیری اجتماعی هست، که خب تجربه خوبی نیست،
ولی کار خوبیه. این به معنای امتناع از بغل کردن و دست دادنه.
اگه میتونید خونه بمونید برای محافظت از اونهایی که برای عملکرد جامعه لازمه بیرون باشن، از دکترها گرفته
تا صندوق دارها، یا افسران پلیس. شما به همه اونها وابسته هستید، و سلامت اونها به شما وابسته ست.
در مقایس بزرگتر قرنطینه هست که میتونه معانی مختلفی داشته باشه، از محدودیتهای سفر گرفته تا دستورهای مستقیم موندن در خونه.
قرنطینه ها تجربه جالبی نیستن و قطعا محبوب هم نیستن،
ولی اونها برای ما و بخصوص محققانی که روی دارو و واکسن کار می کنن، زمان حیاتی ای رو میخرن.
بنابراین اگه تحت قرنطینه قرار گرفتید، باید دلیلش رو درک کنین و بهش احترام بذارین.
هیچکدوم از اینا باحال نیست. ولی تصویر بزرگتر رو که نگاه کنیم، هزینه خیلی کوچیکی برای پرداختنه.
پاسخ این سوال که همه گیری ها با چه وضعی تموم بشن، بستگی به این داره که با چه وضعی شروع بشن. اگه سریع و با شیب تندی شروع بشن، پایان بدی دارن.
اگه کند و با شیب نه چندان تندی شروع بشن، پایان قابل قبول تری دارن. و در این روز و زمان،
انتخاب سراسر در دستان همه ماست،
چه بطور تحت الفظی،
و چه نمادین.
یه تشکر بزرگ از متخصصینی که با وجود زمان کم ما رو در ساخت این ویدئو کمک کردن،
بخصوص «جهان ما در غالب داده»، انتشارات آنلاین برای تحقیقات و داده ها در مورد بزرگترین مسائل جهان و اینکه چطور میشه در حل اونها جلو رفت.
سری به سایتشون بزنین. همچنین یه صفحه در مورد همه گیری کرونا داره که مرتب به روز میشه.
زیرنویس فارسی: حمیدرضا بیدار hr.bidar{gmail.com